Hoe vang je een paling

Inleiding

Een paling is iemand die zo glad is dat je er geen vat op kan krijgen. Hij (m/v) weet keer op keer door een zekere slimheid te ontsnappen. Hij ontsnapt graag aan werk en verantwoordelijkheid, zonder aan belangrijkheid in te boeten. Een paling wil alleen vluchten en vooral geen bijdrage leveren. Elke keer dat je hem denkt vast te hebben, glibbert hij weer uit je handen. Maar er is een sleutel tot het vangen van een paling.

Een paling is geen rat

Een rat is de benaming voor iemand die ten koste van alles en iedereen voor zijn eigen gewin gaat. Een paling heeft meer te maken met niet willen, niet kunnen, niet mogen en niet durven. Als een paling niet kan, dan verschilt hij kennelijk van inzicht met je. Bij niet willen zal er nader gekeken worden of het te maken heeft met bv de uitdaging van het werk of vindt de paling het wel spannend genoeg? Een derde mogelijkheid is dat de paling denkt of weet dat hij het niet mag. Als iets echt niet mag, dan doe je er goed aan om de paling te laten weg glibberen uiteraard. De laatste optie is dat een paling het niet durft. Ook deze optie kan terecht zijn als iemand behandeld wordt als een kalkoen die zichzelf moet klaarmaken voor kerst. Maar ook een overdreven angst voor falen of het ontbreken van potentiële winst kan hier een rol spelen. Denk er wel goed aan dat - in tegenstelling tot een rat - een paling zijn omgeving niet als verbruiksartikel ziet. En dat velen die zichzelf als rat willen zien, in werkelijkheid een paling zijn.

Hoe herken je een paling?

Een paling herkennen is lastig door de natuur van een paling. Maar door gebruik te maken van de onderliggende kenmerken in het volgende lijstje kom je een heel eind. Een paling zal afwisselend gebruik maken van meerdere van de volgende kronkels:

Ik kan niet tegen slechte dingen of tegen moeilijke mensen;
Mensen moeten mij eerlijk behandelen en mij geven wat ik nodig heb;
Ik moet alles goed doen of zelfs heel goed doen;
Ik mag niet te veel moeilijkheden ondervinden in mijn leven;
Ik kan er niet tegen als het leven oneerlijk is;
Het is afschuwelijk en verschrikkelijk wanneer belangrijke zaken niet gaan zoals ik wil;
Ik moet waardering en respect krijgen van mensen die ik belangrijk vind;
Men moet mij maar nemen zoals ik ben;
Pas als iedereen alles goed doet, ga ik dat ook doen;
Alleen iemand die zelf vrij is van zonde, mag iets over mij zeggen.

Er zitten hier uiteraard nogal wat nuances in. Maar als iemand aan zes van de tien kronkels voldoet, dan zal je wel met een paling te maken hebben. De grootste gemene deler is dat de bal consequent bij een ander wordt gelegd. Het ene excuus is nog mooier dan de andere. Maar het openlijk toegeven van de eigen verantwoordelijkheid gebeurt alleen als succes in zicht is.

Waar kom je een paling tegen?

Een paling komt sowieso in alle organisaties voor met een hoog politiek klimaat. En kinderen worden tevens als paling geboren. Het nemen van verantwoordelijkheid is namelijk iets wat aangeleerd moet worden. En in de breedste zin van het woord kom je een paling overal tegen waar die kan overleven. Als iemand er mee weg komt zonder zijn verantwoordelijkheid te hoeven nemen, dan zal dat ook gebeuren. In een omgeving waar liegen loont, gedijt de paling ook prima. Bij een sterk hiërarchische organisatie of waar alle beslissingsbevoegdheid bij een paar mensen rust worden in grote getallen palingen gekweekt. Een paling kan en zal - zeker in kleine aantallen - in elke organisatie voor komen.

Hoe pak je een paling aan?

Je pakt een paling aan door vooral niet mee te gaan in zijn beleving. Een paling openlijk aanvallen werkt in het voordeel van de paling. Een paling moet je namelijk ontmaskeren. En bij voorkeur zichzelf. Dus om te beginnen niet constateren dat een paling iets niet (goed) gedaan heeft, maar rustig vragen naar zijn inbreng en het resultaat. Een paling zal bij voorkeur meteen reageren door de bal bij iemand anders te leggen. Een rustige herhaling van de vraag is dan voldoende. Je vroeg immers niet wat iemand anders wel of niet gedaan heeft. Dus wat heeft de paling gedaan om wel een goed resultaat te halen, behalve wachten op iemand anders. Immers het op tijd vragen van hulp bij een blokkade is ook een actie. Een paling zal in het uiterste geval liegen. Herken dit en ontmasker hem in een zo klein mogelijk gezelschap met alleen de direct betrokkenen. Laat de paling in zijn waarde, anders zal die de aanval kiezen. Zorg daarom dat de feiten je bekend zijn en zet ze gepast in. Enkele praktische vuistregels voor het vangen van een paling zijn:

Hoe harder je een paling knijpt, hoe sneller hij weg glipt. Blijf dus rustig, maar neem wel de leiding;
Een paling vang je alleen in open water. Een paling verschuilt zich in troebel water. Blijf dus op je onderwerp en laat je niet afleiden;
Zorg voor zand aan je handen. Laat de paling niet wegglippen. Hou vast aan wat je vraagt, zonder de bal terug in ontvangst te nemen. Een paling kan het gerust zelf proberen en bij problemen zelf contact opnemen met je;
Blijf geduldig. Een paling laat zich niet snel vangen. Geef ruimte om de gestelde doelen te halen, zonder mee te kijken bij elke stap. De paling heeft de bal, laat dat ook zo. Met de juiste kaders zal een paling zijn drang tot presteren en behagen gebruiken om resultaat te halen;
Een paling heeft goed aas nodig. Maak de doelen concreet zonder te vervallen in beleidsstukken. Laat duidelijk blijken wat zijn doelen zijn en vermeld ook de schade als hij zijn deel niet na gaat komen. Scherm ook een beetje wat zijn persoonlijke winst kan zijn in aanzien;
Haal tenslotte een paling uit zijn element. Zolang een paling in zijn eigen water zit, zal die weg glibberen. Een paling dus niet als onderdeel van een groep aanspreken. Hou het individueel. Als je zelf het aanspreken van een paling afschuift, dan vertoon je zelf paling gedrag en daarmee vang je nooit een paling.

Samenvatting

Samenvattend is de rode draad dat een paling vooral op de eigen verantwoordelijkheid aangesproken moet worden en zo min mogelijk als een kind. Laat een paling zijn eigen problemen oplossen en geef tegelijk de ruimte en faciliteiten zodat hij dat ook kan. Aanvaard geen bemiddeling of afschuiving van elke soort. En bovenal, zorg dat je zelf geen paling wordt. Neem verantwoordelijkheid en delegeer. Een paling zal naderende deadlines proberen te halen. Een juiste prioritering zal hem omkaderen en richting geven. Laat de paling zijn eigen weg zoeken in de samenwerking die nodig is. En bovenal, vier het succes met de paling. Een paling is immers geen rat, maar meer een kind dat probeert te overleven in de volwassen wereld. Leer een paling dat hij zijn status kan vergroten door succesvol zijn doelen te halen en niet door passief alles te ontduiken.