Hulp bij rouwverwerking

Een sterfgeval in je naaste omgeving levert veel verdriet en stress op. Voor (hulp aan) rouwenden die behoefte hebben aan steun bij het rouwproces, is dit artikel geschreven. Het artikel geeft aan hoe het rouwproces normaalgesproken verloopt en hoe je rouwenden kunt bijstaan wanneer het rouwproces een chronisch karakter krijgt en de rouwverwerking is geblokkeerd of vertraagd.  Overigens kun je voor hulp bij het verwerken van rouw ook terecht bij bijvoorbeeld een counsellor.

Deze verschijnselen nemen allemaal met het verstrijken van de tijd af. 

Bij normale rouw wordt het bijbehorende gedrag als gebruikelijk ervaren door zowel de rouwende als de naaste omgeving.  

Er is sprake van chronische rouw, wanneer alle kenmerken van normale rouw aanwezig zijn, maar dan in veel sterkere mate. Er is sprake van langdurig diep en hevig verdriet.  

Er is sprake van geblokkeerde rouw, wanneer een nabestaande nauwelijks reageert op het overlijden van een geliefde. Geblokkeerde rouw komt uiteindelijk, na verloop van tijd, altijd tot uitdrukking, bijvoorbeeld door lichamelijke verschijnselen. Deze vorm komt vooral voor bij jonge kinderen. Sommige vormen van depressie bij volwassenen blijken toegeschreven te kunnen worden aan geblokkeerde rouw als reactie op een sterfgeval toen ze nog kind waren. 

Het rouwproces kan ook met vertraging op gang komen, met een normale of chronische reactie. Het rouwproces komt dan pas goed op gang, wanneer men zich bewust wordt van het verlies, bijvoorbeeld wanneer men wordt geconfronteerd met nieuw verlies.  

Omgaan met rouw

De reactie op het verlies van een dierbare staat in direct verband met de omstandigheden waaronder het verlies plaatsvindt. De natuurlijke dood van een 90 jarige is bijvoorbeeld makkelijker te accepteren dan de dood van een jong iemand die door zelfdoding om het leven is gekomen. Dood door geweld is ook moelijk te accepteren en gaat vaak gepaard met schuldgevoel (had ik maar ...) en vijandigheid (ik zal hem krijgen ...).  

Daarnaast is ook van groot belang welke rol de overledene vervulde. De dood van een alleenverdienende partner verandert de rol van de nabestaande partner bijvoorbeeld zeer ingrijpend. Bij het bieden van hulp is het van belang deze omstandigheden te (leren) kennen.  

Hulp bieden aan rouwenden begint met het bieden van gelegenheid om rouw te ervaren. Rouw kan niet blijvend worden uitgesteld, het zal toch tot uiting komen. Het uiten van gevoelens moet worden aangemoedigd. Het doorleven van het verlies en het praten erover draagt eraan bij het rouwproces goed door te lopen en af te ronden.

Binnen het (normale) rouwproces is overigens een aantal fasen te onderkennen die mensen doorlopen (de volgorde kan verschillen). Wanneer iemand wordt geconfronteerd met de dood van een dierbare, is het mogelijk dat er ontkenning optreedt. Dit afweermechanisme zorgt ervoor dat men de tijd kan nemen om deze gebeurtenis onder ogen te zien. Vervolgens kan boosheid en protest ontstaan over het overlijden en kan men op zoek gaan naar een schuldige (bijvoorbeeld de dokter in het ziekenhuis). De nabestaande kan zich ook terugtrekken, wanneer blijkt dat woede en protest geen effect blijken te hebben. Ook kan een depressie ontstaan. Uitendelijk zal de rouwende onderkennen dat de dood van de overledene niet is terug te draaien en kan deze het verlies gaan verwerken door het verlies te aanvaarden.       

Wanneer de rouwende je voldoende vertrouwt, kun je verder steun geven door hem of haar aan te moedigen zowel positieve als negatieve gevoelens over de overledene te uiten en samen te onderzoeken. Wellicht is het nodig het te positieve beeld dan de rouwende heeft van de overledene bij te stellen door hem of haar hiermee te confronteren (help de rouwende weer met beide benen op de grond te komen).

Bij het bieden van steun is het van groot belang dit te doen vanuit het gezichtspunt van de rouwende en zijn of haar gevoelens te respecteren, hoe vreemd je die ook kunt vinden. Wanneer je de rouwende begrijpt en meevoelt, voelt deze zich gesteund om zijn of haar gevoelens naar buiten te brengen. Dit is nodig voor een goede rouwverwerking. Houd goed voor ogen dat rouw ieder op zijn of haar eigen manier verwerkt.  

Voor rouwenden worden door diverse instanties cursussen aangeboden voor rouwverwerking. Naast theorie over rouwverwerking is het uitwisselen van ervaringen een belangrijk onderdeel van de cursus. Het delen van ervaringen met mensen die ook in rouw verkeren, geeft veel steun en herkenning. Soms worden ook ontspanningsoefeningen gedaan.