De risico's van het gebruik van Ritalin bij kinderen

Inleiding

Zeer recent heeft de Europese Commissie een onderzoek laten starten door de Europese Medicijnen Instantie (de EMEA) naar de veiligheid van Ritalin, het meest gebruikte medicijn in de behandeling tegen ADHD. Dit vanwege het veelvuldig toepassen bij zeer jonge kinderen en de ernstige bijwerkingen die Ritalin heeft. Er worden momenteel in Nederland bijna 40.000 kinderen tussen de 6 en 16 jaar behandeld met Ritalin. Omdat Ritalin een stimulerend middel is, dat hetzelfde effect op de hersenen heeft als amfetamine (speed) en cocaïne, is het niet meer dan logisch om dit middel niet zo maar klakkeloos aan uw kinderen te verstrekken en te overwegen of de voordelen wel opwegen tegen de nadelen. Juist vanwege de nadelen van Ritalin zijn er inmiddels vele alternatieve therapieën ontwikkeld. Ook wordt er binnen de farmaceutische industrie aan de monopoliepositie van Ritalin geknaagd door een nieuw middel, Strattera genaamd.

Wat is ADHD?

In het algemeen wordt ADHD omschreven als het gebrek aan concentratie, rusteloosheid en hyperactiviteit. Er zijn 3 verschillende vormen van ADHD. De gecombineerde vorm waarin alle symptomen voorkomen, er is een vorm waarin alleen de aandachtsstoornis de boventoon voert (ADD) en er is een vorm waarin uitsluitend de hyperactieve en impulsieve component aanwezig zijn.

Ritalin

Op dit moment is Ritalin (met de actieve stof methylfenidaat) het meest gegeven middel bij de behandeling van ADHD. Het lijkt zo sterk op cocaïne, dat uit studies is gebleken cocaïne-verslaafden bij het injecteren in de bloedbaan geen onderscheid konden maken tussen beiden. Ritalin valt dan ook, net als cocaïne en andere psychostimulantia, onder de Opiumwet, dit ondanks het feit dat Ritalin veel minder verslavend is.

Ritalin is een middel dat heel snel werkt, al na een half uur, maar het is ook heel snel uitgewerkt, al na drie tot vier uur. Dat betekent dat er goed gelet moet worden op de tijdstippen, de regelmaat, van inname en dat is nu juist moeilijk voor ADHD patiënten, en bij kinderen is dit al helemaal geen eenvoudige opgave vanwege de hoeveelheid tijd die ze tegenwoordig buiten het zicht van de ouders doorbrengen.

Bijwerkingen van Ritalin

Net als ieder ander medicijn heeft ook Ritalin bijwerkingen. Maar omdat ADHD geen levensbedreigende kwaal is moeten de voordelen van het geven van Ritalin wel opwegen tegen de risico’s, zeker wanneer het (op)groeiende kinderen betreft. En die bijwerkingen zijn behoorlijk serieus.

De belangrijkste bijwerkingen, die te vergelijken zijn met de bijwerkingen die ook voorkomen bij mensen die speed of cocaïne gebruiken, op een rijtje:

  • Tot bijna de helft van de kinderen heeft problemen met de eetlust: Speed wordt wel eens gebruikt als eetlustremmer om af te vallen, Ritalin heeft dezelfde bijwerking. Aangezien een kind met ADHD meestal al niet zo’n geweldige eter is (lastig, stilzitten aan tafel...) is deze bijwerking een behoorlijk groot probleem.
  • Bij ongeveer 20% kan misselijkheid, buikpijn en maagpijn optreden: dit bevordert de eetlust natuurlijk ook niet echt.
  • Op langere termijn kunnen we vermageren en een groeiachterstand zien: dit ten gevolge van de eetlustproblemen, zie boven.
  • Sommige kinderen krijgen last van hoofdpijn, ongeveer 15%
  • Net als bij het gebruik van speed en cocaïne zien we soms het optreden van een droge mond, hartkloppingen, een gejaagd gevoel, diarree, nerveusiteit, geïrriteerdheid en stemmingswisselingen.
  • Ritalin kan een verhoogde bloeddruk en een verhoogd risico op hartritmestoornissen en herseninfarcten veroorzaken. Alleen al daarom mag Ritalin nooit zonder tussenkomst van een arts voorgeschreven worden, bestaan er al problemen op het gebied van hart-en vaatziekten dan is behandelen met Ritalin uit den boze.
  • Bij 10 tot 20% van de kinderen treden slaapproblemen op. Ze hebben òf meer moeite om in slaap te komen, òf ze slapen niet lekker door.
  • Bijwerkingen die te maken hebben met het afhankelijk worden van amfetamine-achtigen: medicijnverslaving, ontwenningsverschijnselen, overdosis, zelfmoord.
  • En dan is er nog een scala aan psychologische bijwerkingen zoals daar zijn: veranderingen in het beoordelingsvermogen; abnormaal denken, emotionele onevenwichtigheid, angstig, vijandig gedrag, snel geïrriteerd of minder spontaan zijn; .het optreden van tics, epilepsie, depressie, geestelijke verwarring, hallucinaties en/of psychose. Deze bijwerkingen kunnen optreden wanneer het middel bijna is uitgewerkt en het tijd is voor een nieuw dosis, of juist bij het langdurig gebruik.

Daar komt nog eens bovenop dat bij lang gebruik van amfetamine-achtige stoffen, zoals Ritalin, hersenweefsel vernietigd kan worden en het herstel ervan geremd wordt. Aangezien kinderen, en dus hun hersenen ook, nog volop in de groei zijn, is dat een bedenkelijke zaak. Dit gecombineerd met de groeiachterstand door eetlustproblemen, kan op termijn tot ontwikkelingsachterstanden leiden.

Het meest ingewikkelde van alles is nog wel dat er door veel verschillende onderzoekers studies bij kleine of grotere groepen kinderen zijn uitgevoerd met tegenovergestelde uitkomsten. Er zijn bijvoorbeeld in een relatief kleine studie aanwijzingen gevonden dat methylfenidaat, de werkzame stof van Ritalin, kankerverwekkend zou kunnen zijn. In een latere, grotere studie kon deze bewering echter niet gestaafd worden.

Desalniettemin is het advies, volgens Europese Richtlijnen, kinderen met niet al te ernstige ADHD eerst te behandelen zonder medicijnen. Hierbij moet o.a. gedacht worden aan het instrueren van ouders, hoe om te gaan met een kind met ADHD en gedragstherapie voor het kind zelf. Dit mede vanwege de risico’s die het gebruik van psychostimulantia bij jonge kinderen met zich mee brengt. Ritalin mag zowiezo niet worden gebruikt bij kinderen onder de leeftijd van 6 jaar, bij kinderen met hart- en vaatziekten, schildklierproblemen, glaucoom of epilepsie, bij kinderen met tics of waarbij tics in de familie voorkomen en bij kinderen met psychologische problemen als angst, agressie, depressie e.d.

Mocht er toch gekozen worden voor medicijngebruik dan moet dit worden beeëindigd, als er niet binnen een maand sprake is van verbetering van de symptomen. Ongeveer 30% van alle kinderen, die behandeld worden met Ritalin, reageren niet op de medicatie, maar 50% van de behandelde kinderen heeft wel last van de bijwerkingen.

Overigens heeft Novartis, de producent van Ritalin, inmiddels niet meer het alleenrecht op de verwerking van methylfenidaat. Inmiddels zijn er meedere middelen op de markt met dezelfde werkzame stof, te weten Concerta, Equasym XL en Medikinet. De werkingsduur van de verschillende medicijnen is niet hetzelfde, en ook de vergoeding door de ziektekostenverzekeraars is verschillend.

Links