Wat is Subcutaan injecteren
Inleiding
Bij een subcutane injectie (afgekort met s.c.) wordt een geneesmiddel in het onderhuis bindweefsel gespoten. Subcutaan injecteren is een voorbehouden handeling. Voorbehouden handelingen zijn medische handelingen die onaanvaardbare risico's voor de gezondheid van een patiënt met zich meebrengen als ze door een ondeskundige worden uitgevoerd. In dit artikel staat alles wat je moet weten om een subcutane injectie uit te voeren.
Toepassing
De belangrijkste eigenschap van de subcutane toediening is, dat het medicijn heel langzaam wordt opgenomen in de circulatie. Vanwege deze eigenschap is deze toedieningwijze zeer geschikt voor medicijnen die moeten zorgen voor een constante bloedspiegel over een langere periode, bijvoorbeeld bij insuline en heparine subcutaan.
Prikplaatsen
Geschikte subcutane prikplaatsen zijn die plaatsen waar de huis en het onderhuids weefsel gemakkelijk in een huidplooi boven de spiermassa opgepakt kunnen worden. De belangrijkste plaatsen zijn:
- de bovenbenen (aan buitenzijde)
- de buikhuid rondom de navel
- plekken op de rug
- de bovenarmen
De voorkeursplaatsen zijn meestal in de buik of de benen.
Bij langdurige toediening moet regelmatig van prikplaats gewisseld worden omdat het steeds op dezelfde plaats injecteren de effectiviteit van het medicijn verminderd. Er kan op de prikplaats namelijk bindweefselvorming ontstaan (voelt als een harde schijf). Het toegediende medicijn kan dan niet meer goed opgenomen worden waardoor er steeds hogere doseringen nodig zullen zijn om hetzelfde effect te bereiken.
Een zorgvrager die zelf kan injecteren moet goed worden voorgelicht over het nut van het regelmatig wisselen van de injectieplaatsen. Een wisselschema kan als hulpmiddel worden gebruikt.
Uit wetenschappelijk onderzoek in aangetoond met een CT scan dat insuline bij het injecteren vaak intramusculair (in de spier) wordt toegediend, vooral bij kinderen en personen met weinig vetweefsel. Daarom wordt geadviseerd insuline altijd met huidplooi te injecteren.
Medicatie
Twee bekende medicijnen die subcutaan gespoten worden zijn insuline en bloedverdunners.
Insuline
Insuline wordt gebruikt door zorgvragers met diabetes Mellites om de bloedsuikerspiegel binnen bepaalde gewenste waarden te houden. Insuline wordt subcutaan ingespoten, dat wil zeggen in het onderste deel van de vetlaag en boven de spierlaag. Hier vindt de opname van insuline het meest gelijkmatig plaats. De dikte van het subcutane vet en de naaldlengte bepalen de injectietechniek. De resorptiesnelheid van insuline wordt onder andere bepaald door:
- het injectiegebied
De opnamesnelheid van insuline is verschillend vanuit de diverse injectiegebieden. De volgorde van snelle naar minder snelle opname is:
- buik
- benen
- armen
- billen
Hier moet dus met de regulatie rekening mee gehouden worden.
Invloeden van buitenaf:
- Inspanning van de spier op de injectieplaats, bv fietsen na injectie in bovenbenen geeft een versnelling van de insuline opname.
- Verandering van temperatuur van de injectieplaats, bv door een warm bad, wrijving of sauna versnelt de insuline opname.
De conditie van de insuline spuit plaatsen
Bij spuitdefecten (vethypertrofie; bulten, harde schijven en vetatrofie) verloopt de opname van insuline onvoorspelbaar. Spuitdefecten kunnen voorkomen worden door volgens rotatieschema op wisselende plaatsen te spuiten. De spuitplaatsen krijgen dan de gelegenheid te herstellen.
Bloedverdunners
Bloedverdunners zoals onder andere Heparine sluit u bij voorkeur in het vetkussentje van de buik, 5 cm onder de navel met behulp van de loodrecht techniek. Daar is minder kans op capillaire bloedingen. Bloedverdunners mogen niet binnen 5 cm van een litteken, blauwe plek, wond of de navel worden gespoten.
Om kleine bloedinkjes of blauwe plekken te voorkomen mag u bij bloedverdunners de zuiger van de injectienaald niet terugtrekken om te controleren of u in een bloedvat zit en mag de injectieplaats niet gemasseerd of nagewreven worden in verband met kans op een hematoom. Raadpleeg voor gebruik uiteraard altijd de bijsluiter.
Waar mag nooit in geïnjecteerd worden?
- littekenweefsel
- plaatsen die ontstoken of pijnlijk zijn.
- verlamde ledematen
- ledematen met trombose of oedeem.
- plaatsen met rode of blauwe verkleuringen.
- een geopereerd of te opereren gebied
- een hematoom
- plaatsen die hard aanvoelen
- een arm of been met een infuus of shunt
- in arm of been waarvan lymfklieren verwijderd zijn
Injectietechnieken
Er zijn verschillende injectietechnieken. De technieken die voor subcutaan injecteren gebruikt kunnen worden zijn:
- de loodrecht techniek
- de huidplooi techniek
- injecteren met insulinepen
- injecteren van heparine
Mogelijke complicaties subcutaan injecteren:
- Bloedinkjes
- Ontstekingen
- Allergische reactie op het toegediende medicijn
- Weefselbeschadiging bij zorgvragers die vaak geinjecteerd worden
Conclusie
Van een verkeerd toegediend en/of een niet gegeven injectie dient melding te worden gemaakt volgens organisatieprocedure. Informeer in deze gevallen altijd een een arts. LETOP: Subcutaan injecteren is een voorbehouden handeling. Voorbehouden handelingen zijn medische handelingen die onaanvaardbare risico’s voor de gezondheid van een patiënt met zich meebrengen als ze door een ondeskundige worden uitgevoerd.
Meer informatie over de gezondheidzorg
Hieronder vind je meer inhoudelijke informatie over de wet BIG en WGBO:
De Wet op Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO)
De wet BIG (De Wet op Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg)
Voorbehouden en risicovolle handelingen in de gezondheidszorg (BIG)
Bevoegd en bekwaamheid voor voorbehouden handelingen in de gezondheidszorg
Hieronder vind je artikelen over verpleegkundige en sondevoeding:
Verpleegtechnische vaardigheid sondevoeding toedienen
Medicatie toedienen bij zorgvragers met sondevoeding
Mogelijke complicaties bij het geven van sondevoeding
Hieronder vind je artikelen over verpleegkundige en injecteren: