Hoe kan je een wond verzorgen

Inleiding

In dit artikel kun je lezen hoe in zorginstellingen wonden verzorgt dienen te worden en kan interessant zijn voor mensen die in de zorg werken of zorgvragers die meer achtergrondinformatie wensen over de verzorging van hun wond.

Wondverzorging

Met de juiste wondverzorging en hygiëne wordt de kans op een ontsteking verminderd omdat het binnendringen van ziektekiemen wordt gereduceerd. Deze aspecten zijn dus erg belangrijk bij wondverzorging. Daarnaast wordt de huid zo beschermt tegen verweking en ontvelling door contact met irriterende wondafscheiding. Het opvangen van de wondafscheiding om de vocht en elektrolytenbalans te kunnen bijhouden maakt deel uit van wondverzorging. Door een wond goed te verzorgen verklein je de kans op infecties en littekens.

Wondvocht kan je opvangen door middel van verband, een drain of een opvangzak. Wanneer de wond niet teveel en geen bijtend drainagevocht produceert is verband de beste keuze. Welk verbandmateriaal wordt gekozen is afhankelijk van de soort wond. Meestal is gaasverband voldoende bij een wond die weinig vocht afscheidt of bij een wond met een geringe pus afscheiding. Er moet echter altijd contact zijn tussen het verbandmateriaal en de wondbodem. Bij grotere wonden is het soms nodig de wondholte op te vullen met (natte) gazen of een (kant- en klare) tampon. Het wondbeleid wordt vastgesteld in overleg met de behandelend arts of wondverpleegkundige.

Een wond dient regelmatig te worden geïnspecteerd. Het is van belang om afspraken te maken over de frequentie. In ieder geval bij koorts, of wanneer de wond tekenen van roodheid, zwelling of pijn vertoont is overleg over hoe de behandeling gecontinueerd dient te worden van belang. Inspecteer de wond op grootte, diepte, geur, kleur, wondranden en wondvocht.

Voor aanvang van de wondverzorging worden de handen gewassen of ingewreven met handalcohol.

Bij wondverzorging wordt hygiënisch gewerkt. De bij de wondverzorging te gebruiken instrumenten dienen schoon te zijn. Instrumenten die in contact komen met de wond zelf dienen steriel te zijn. Vloeistoffen voor wondreiniging en desinfectie dienen steriel te zijn. Als de verpakking is aangebroken is de vloeistof niet langer dan 24 uur houdbaar.

Verwijderen van wondbedekking

Bij het verwijderen van verband, drains of katheters worden niet- steriele handschoenen gedragen. Wanneer er kans bestaat op het nat worden van de kleding wordt ook een plastic schort gedragen. Bij het verwijderen van het verband wordt zoveel mogelijk vermeden dat het verband in aanraking komt met de omgeving. Het verband wordt direct in een afvalzak gedeponeerd en de afvalzak wordt gesloten. Verband kan een bron van micro- organismen zijn. Trek het in gebruik zijnde verband los door met de ene hand de huid van de client te ondersteunen en met de andere de pleister los te trekken in de richting van de wond. Bij het verwijderen van folies dient de spanning op het folie in stand te blijven. Hiermee wordt nieuw gevormd weefsel beschermd en spanning op de wond voorkomen.

Aanbrengen nieuwe wondbedekking

De vervangingsfrequentie van het wondverband is afhankelijk van de mate van wondvochtproductie en het materiaal dat wordt gebruikt. De frequentie dient zoveel mogelijk te worden beperkt. Voorkomen moet worden dat het verband aan de buitenkant vochtig wordt.

Bij het manipuleren van de wond worden niet- steriele handschoenen gedragen. Zorg dat voor de behandeling alle materialen (open) klaargelegd zijn binnen handbereik.

Zalven en cremes worden gebruikt uit tubes en niet uit potten. Als toch zalf uit een pot moet worden gebruikt moet aanrakening met de handen of handschoenen worden voorkomen. De zalf of creme wordt dan opgebracht met een spatel, die niet voor de tweede keer in de pot mag worden gedaan.

Bij het aanbrengen van nieuwe wondbedekking worden schone, niet steriele handschoenen gedragen. Bij het openen van steriel verpakte materialen (verband, instrumenten ed) mag het steriele materiaal niet in aanraking komen met niet steriel materiaal. Als dit toch gebeurt dient men een nieuwe verpakking te nemen. Onsteriele scharen en pincetten worden gedesinfecteerd met alcohol chloorhexidine 70%.

De volgende soorten wonden zijn te onderscheiden:

chemische wonden (door inwerking van chemische stoffen zoals sterke zuren, sommige zouten, chloor, traangas, oorlogsgassen, vloeibare organische brandstoffen)
mechanische wonden (door scherp of stomp geweld van buiten af zoals: steekwonden, snijwonden, schaafwonden, schotwond, kneuswond)
thermische wonden (door verbranding of bevriezing)
elektriciteitswonden (via stroomstoot of blikseminslag)
stralingswonden (door zonverbranding, röntgen of radio actieve straling)
oncologische wonden (door huidcarcinomen of huidmetastasen)
infectiewonden (door onvoldoende afweer tegen micro-organismen zoals parasieten, bacteriën, virussen, schimmels of gisten)
circulatiestoorniswonden (door onvoldoende zuurstofvoorziening en/of voeding van de weefselcellen zoals decubitus of diabetische voet)

Er wordt onderscheid gemaakt in:

primaire wondgenezing Bij een chirurgische gesloten wond kan een ongestoorde of primaire wondgenezing plaatsvinden
secundaire wondgenezing Vertraagde of secundaire wondgenezing vindt plaats als een (chirurgische) wond niet direct gesloten kan worden bijvoorbeeld doordat wondvocht wordt geproduceerd, de wond geïnfecteerd is of het huiddefect niet kan worden overbrugd. Een chronische wond ontstaat indien er langdurig belemmerende factoren voor de wondgenezing bestaan. Deze factoren kunnen van lokale en/ of algemene aard zijn.

Het WCS-classicatiemodel

het zwart-geel-rood-model, kan worden toegepast bij met name mechanische wonden en is een hulpmiddel bij het bepalen van het doel van de wondbehandeling. Door goed naar de wond te kijken en de kleur vast te stellen komt men te weten in welke fase de wondgenezing zich bevindt. Dit model is niet toepasbaar op brandwonden en oncologische wonden.

Zwarte wond Zwart betekent dat zich in de wond afgestorven weefsel bevindt. Dit hoeft niet altijd zwart te zijn maar kan ook een bruin-grijs-gelige kleur hebben. Deze wond bevindt zich in een fase dat wondbehandeling erop gericht is om uitbreiding en ontsteking van de wond te voorkomen. Zolang er zwart necrotisch weefsel in de wond is kan de wond niet helen, dit dode weefsel is een voedingsbodem voor bacteriën. Bij deze wondbehandeling dient het zwarte necrotisch weefsel verwijderd te worden. (bv chirurgisch, door middel van spoelen of met alginaten)

Gele wond Bij een gele wond is het wondbed bedekt met een gelig beslag waarin zich samengeklonterde eiwitten en celresten bevinden. Deze laag dient verwijderd te worden. Ook hier is wondbehandeling erop gericht om uitbreiding en ontsteking van de wond te voorkomen. Vaak produceren deze wonden veel wondvocht. Het doel van deze wondbehandeling is het reinigen van de wond en het opnemen van de overmaat aan wondvocht. Bij sterk geurende wonden kan een geur neutraliserend verband worden gebruikt (gemaakt van koolstof). Bij verbandverwisseling moet de wond worden schoongespoeld, het liefste onder de douche. Laat het kraanwater eerst 30 seconden stromen ivm aanwezige bacteriën.

Rode wond De rode wond bevindt zich in de 'reparatiefase’ en wordt bedekt met nieuw weefsel dat er uit ziet als een vochtige glanzende helderrode weefsel laag. Het doel van de wondbehandeling is dit nieuwe weefsel beschermen en te voorkomen dat het weefsel uitdroogt. Wondbedekkers mogen niet met het wondbed verkleven om beschadiging van het nieuwe weefsel bij verbandverwisseling te voorkomen. De keuze van een verbandmiddel met een huidvriendelijke kleeflaag is belangrijk. Bij vochtige of natte rode wonden creëer je een vochtig wondmilieu bij de wondverzorging.

Conclusie

Er zijn dus verschillende manieren waarop een wond verzorgt dient te worden. Dit is afhankelijk van het soort wond en in welk stadium de wond verkeerd. Bij mechanische wonden is er een classificatiemodel wat kan helpen de wondbehandeling te bepalen. De wond wordt dan ingedeeld op kleur: een zwarte- gele of rode wond. Aan de hand van deze kleur wordt de wondbehandeling bepaald.