Wat is katheterisatie in de gezondheidszorg

Inleiding

Er zijn zorgvragers waarvoor een blaaskatheterisatie nodig kan zijn. Hieronder kan je lezen waarom en bij wie dit van toepassing kan zijn. Alle voor en nadelen worden uitgelegd en er wordt wat achtergrondinformatie gegeven. Dit artikel is voornamelijk interessant voor mensen die in de zorg werken maar kan ook voor een zorgvrager die gekatheriseerd moet worden wat achtergrondinformatie opleveren.

Waarom wordt een blaaskatheterisatie uitgevoerd?

Katheterisatie kan nodig zijn wanneer je niet zelfstandig je blaas (volledig) kunt legen of in sommige gevallen wanneer je je plas niet goed kan ophouden (incontinentie van urine). Katherisatie wordt soms ook eenmalig gedaan om bijvoorbeeld (steriele) urine op te vangen voor onderzoek. Dit uiteraard alleen als het niet op de normale manier mogelijk is. Ook wordt er soms voor katheriseren gekozen door een opgezwollen urethramond na bevalling of operatie. Ook kan er door middel van blaaskatherisatie gemakkelijk medicijnen in de blaas worden gebracht mocht dat nodig zijn. In enkele situaties is het nodig de urine door middel van een katheter rechtstreeks uit de nier af te laten vloeien. Dit gebeurt met behulp van een speciale drain. Dit komt echter nauwelijks voor.

De urineblaas is een van de organen in ons lichaam, die ons in staat stelt afvalstoffen uit ons lichaam te verwijderen. Als er een stoornis in deze uitscheidingsfunctie ontstaat heeft dat voor de persoon in kwestie verstrekkende gevolgen. Zo kan er een situatie ontstaan waarbij de blaas met behulp van een katheter geleegd moet worden.

De reden dat iemand een katheter nodig heeft kan dus erg verschillen. Bekende voorbeelden zijn het zetten van een katheter bij een storing aan zenuwstelsel zoals bij een dwarslaesie of een open rug.

Het niet volledig legen van de blaas kan voor veel problemen zorgen. Omdat er altijd wat urine in de blaas blijft zitten is dit een voedingsbron voor bactieriën die weer voor o.a. een blaasontsteking kunnen zorgen. Daarnaast kan er stuwing naar de nieren optreden wat weer tot nierbeschadiging kan leiden. Het is dus zeer belangrijk dat de blaas regelmatig en volledig geleegd moet worden om problemen te voorkomen, iets wat je makkelijk kan bereiken met katheterisatie van de blaas.

Katheteriseren valt volgens de wet BIG onder de voorbehouden handelingen omdat met behulp van instrumenten in een lichaamsholte wordt binnen gedrongen. Voorbehouden handelingen zijn altijd risicovolle handelingen, waarbij het van groot belang is dat de zorgverlener op de hoogte is van de risico's.

Sociale aspecten Het inbrengen van de blaaskatheter is voor de zorgvrager een aangrijpende gebeurtenis. Gevoelens van schaamte, angst en onzekerheid spelen daarbij een rol.

Verschillende katheters en materialen

Plastic Deze katheters zijn relatief goedkoop maar er kunnen gemakkelijk scheurtjes ontstaan. Bij lichaamstemperatuur is het materiaal zacht maar het materiaal wordt stijver naarmate de temperatuur daalt. Plastic kateters zijn het meest geschikt voor eenmalig katheteriseren of voor zelfkatheterisatie.

Latex Deze katheters zijn zacht en soepel wat het draagcomfort verhoogt. Latex heeft echter de neiging om hard te worden door verstening of verkalking (door calciumzouten in de urine). Bovendien heeft een latex katheter geen glad oppervlak. Daardoor wordt het risico op letsel aan de urethra verhoogd. Een ongecoate latex katheter geeft al na enige weken irritatie en weefselreactie. Een latex katheter kan meestal 3 tot 6 weken blijven zitten. Latex katheters zijn niet geschikt voor mensen met een latex allergie

Siliconen Siliconen zijn minder gevoelig voor verstening of verkalking en wordt door de blaaswand en urethra beter verdragen. Siliconen katheters zijn geschikt voor langdurig gebruik en kunnen circa 3 maanden blijven zitten.

Plaats: Katheters worden ook onderscheiden door de plaats waar ze ingebracht zijn:

een gewone katheter met opgeblazen ballon
een urethraal ingebrachte katheter bij een man
de verschillende stadia voor het inbrengen van een suprapubische katheter
een katheter die van de nier door de ureter naar de blaas loopt
een katheter (drain) die vanuit het nierbekken door de huis naar de buiten loopt.

De redenen om te katheteriseren (indicaties)

Deze redenen kunnen in vijf categorieën worden onderverdeeld:

Drainage: het laten aflopen van de urine
Onderzoek (zoals bijvoorbeeld het afnemen van een steriele urinekweek)
Installatie (= het indruppelen van een holte of kanaal zoals bijvoorbeeld het inbrengen van een vloeistof in een lichaamsholte zoals de blaas)
Incontinentie (alleen voor die incontinentie die niet op een andere manier behandeld kan worden)
Soms is een verblijfskatheter gerechtvaardigd bij incontinentie in combinatie met een open wond

De redenen om juist niet te katheriseren (contra indicaties)

Telkens zal de afweging gemaakt moeten worden tussen de behalen voordelen versus de risico's Contra indicaties kunnen zijn:

Vergroot prostaat
Onrust of verwardheid (onrustige patienten kunnen in staat zijn de katheter met ballon en al door de urethra te trekken met alle schade daaraan als gevolg)

Complicaties ten gevolge van het inbrengen van een katheter:

Urineweginfecties (komt voor bij 2 - 8% van de katherisaties)
Bloedingen (als gevolg van beschadiging van de prostaat of urethra. Zolang het bij een paar druppels blijft is het niet erg.)
Beschadiging van weefsel voornamelijk bij de mannelijke urethra en prostaat (Dus altijd voorzichtig en nooit forceren!)
Spaanse kraag (oedeemvorming ten gevolge het niet goed terugschuiven van de voorhuid van de penis)
Collaps (ineenklappen) van de blaas (nooit meer dan 500 ml urine in een keer laten aflopen)

Conclusie

Hierboven zijn de meeste aspecten beschreven die belangrijk zijn bij een blaaskatherisatie. Deze aspecten zij belangrijk in het kader van het goed uitvoeren van een katherisatie en geven achtergrond informatie voor een zorgvrager die een blaas katherisatie moet ondergaan. Het op een goede en zorgvuldige manier uitvoeren van een katherisatie is belangrijk. Dit is vastgelegd in de wet BIG. Een blaaskatherisatie is een voorbehouden handeling en de zorgverlener die de katherisatie uitvoerd dient bevoegd en bekwaam te zijn.