Hoe kun je medicatieveiligheid verbeteren
Inleiding
Het verkeerd toedienen van medicijnen brengt risico's met zich mee. Voor het ene medicijn is het risico op blijvend letsel bij verkeerde dosering meer aanwezig dan bij het andere. Denk hierbij bijvoorbeeld aan cytostatica (medicijnen tegen kanker) of aan morfine. Ook is de ene toedieningsweg risicovoller dan een andere. Het toedienen van medicijnen in de bloedbaan (dus per infuus) geeft sneller resultaat maar zorgt ook voor grotere problemen bij verkeerde toediening. (Het direct in de bloedbaan brengen van niet-lichaamseigen stoffen kan zeer sterke en snelle effecten veroorzaken en kan bij fouten vervelende tot ernstige gevolgen hebben.) In dit artikel lees je hoe je de medicatieveiligheid kan verbeteren.
Hoe dien je te werk te gaan
Het is altijd van belang dat er geen fouten worden gemaakt maar in het bijzonder bij medicijnen die ernstige schade teweeg kunnen brengen is extra zorgvuldigheid geboden: Dus check en dubbelcheck!
Checken doe je zelf. Een dubbelcheck kan op meerdere manieren worden uitgevoerd:
- Dubbelcheck ter plekke (een collega controleert ter plekke de uitgezette medicijnen voor een cliënt of herberekent een oplossing, dosering of verdunning).
- Dubbelcheck op afstand (voor infuusbehandeling geldt altijd dat er een volledig ingevulde opdracht tot voorbehouden en risicovolle handeling (uitvoeringsverzoek) van de arts noodzakelijk is. Degene die de medicijnen toedient controleert of alle noodzakelijke gegevens vermeld staan.
- Waar mogelijk draagt de apotheker zorg voor het aanleveren van medicijnen in de benodigde oplossing, dosering of verdunning. De informatie wordt vermeld op een overzichtelijk etiket. Degene die de medicijnen toedient controleert de informatie op het etiket met het voorschrift/ medicatielijst.
- Degene die berekeningen voor verdunningen en oplossingen heeft uitgevoerd vraagt (of belt) een (bekwame) collega met het verzoek een herberekening uit te voeren ter controle.
- Degene die de druppelsnelheid voor een infuus heeft berekend en de infuuspomp heeft ingesteld vraagt (of belt) een (bekwame) collega met het verzoek de druppelsnelheid nog eens te berekenen en de instelling van de infuuspomp te controleren op basis hetgeen afgelezen wordt op de pomp.
- Bij onduidelijkheid over de voorgeschreven medicatie neemt de medewerker contact op met de arts en/ of apotheek.
Het berekenen van oplossingen en verdunningen gaat als volgt: Je kan te maken krijgen met 2 soorten oplossingen:
- Oplossingen met desinfectie vloeistoffen (dit zijn meestal grote hoeveelheden).
- Oplossingen met medicijnen (dit zijn meestal kleine hoeveelheden).
Een oplossing bestaat uit een basisvloeistof met daarin een vaste stof of andere vloeistof opgelost.
Verdere belangrijke punten bij het berekenen van oplossingen en verdunningen zijn:
- Als je wilt berekenen hoeveel medicijn er bijvoorbeeld in een ampul zit gebruik je de rekeneenheid mg (milligram).
- Als je wilt berekenen hoeveel medicijn je een patiënt moet toedienen gebruik je de rekeneenheid ml (milliliter).
- Een toedieningsysteem van een infuus voor volwassen personen is zo gemaakt dat 20 druppels overeenkomen met 1 ml (milliliter). Dit neem je dus als uitgangspunt om de druppelsnelheid te berekenen.
Conclusie
Het toedienen van medicatie is een risicovolle handeling, dit betreft het uitzetten, controleren en delen van de medicatie. Risicovolle handelingen dienen volgens de wet BIG te worden uitgevoerd door zorgverleners die hiertoe bevoegd en bekwaam in zijn. Zoals hierboven beschreven zijn er een aantal manieren om het toedienen van medicatie zo veilig mogelijk te doen. Checken en dubbel laten checken zijn hiervan de belangrijkste punten.