Buitensluiten wat is dat

Mensen

Als mens hebben we geleerd dat niet ieder ander mens goed is. Waarbij goed vooral betekent dat de ander net zo is als wij zijn of in ieder geval laat merken dat hij ons goed vindt. Onze reactie op mensen die niet goed zijn is het buitensluiten van de ander. Het vreemde effect van buitensluiten is echter dat wij daarmee ook onszelf buitensluiten. Want zodra we een ander buitensluiten, dus er geen groep mee willen vormen, sluit we onszelf ook uit van die groep die gevormd had kunnen worden. Het vreemde punt is echter dat degene die buitengesloten wordt de pijn ervaart. Terwijl de persoon die buitensluit vaak nergens last van lijkt te hebben. Hoewel er zijn ook andere situaties, waarin iets heel anders gebeurd.

☹ Index

Buitensluiten

Op het eerste oog lijkt het woord buitensluiten eenvoudig uit te leggen. Het woord zelf geeft al het idee dat we iemand ergens buiten houden, bijvoorbeeld door iemand voor een gesloten deur te laten staan. Maar buitensluiten is veel geniepiger dan alleen maar een fysieke activiteit. Het is vooral een psychische actie waarbij de ander niet toegelaten wordt tot iets en dat kunnen veel verschillende zaken zijn. Zo kunnen we iemand letterlijk buitensluiten door hem voor onze deur te laten staan en niet op zijn aanbellen te reageren. Maar ook een hek van twee meter hoog rond de woning plaatsen is een teken van anderen buitensluit. Op kantoor kennen we het principe van buitensluiten in de vorm van de deur niet openen als iemand aanklopt. Maar wat mensen vooral doen is figuurlijk mensen buitensluiten. De lijst van hoe we mensen figuurlijk buitensluiten is eigenlijk te lang. Maar laten we hier eens een begin maken met een paar voorbeelden:

Iemand afkeuren omdat hij of zij anders gekleed is.
Iemand uitschelden voor dom of achterlijk, omdat hij of zij een fout maakt.
Een ander aanspreken alsof hij of zij minder is, omdat hij of zij in een winkel werkt of omdat hij onze ondergeschikte is.
Een ander laten wachten terwijl we een afspraak met hem hebben, omdat we zo gezellig zit te praten met een collega.
Een ander de schuld geven van de emoties die wij hebben, omdat de ander iets heeft gedaan dat wij niet leuk vinden.
Een aanvrager van een lidmaatschap afwijzen omdat hij net niet voldoet aan alle eisen voor het lidmaatschap.
Een mens die zit te huilen geen aandacht geven.
Een boos mens vertellen dat hij niet boos mag zijn.
Van buitenlanders eisen dat ze zich aanpassen aan onze cultuur, omdat ze in ons land komen wonen.
Een nieuwe collega verwelkomen met een koel hallo en vervolgens weer snel aan het werk gaan met de smoes ‘nog veel te doen, we maken een andere keer wel kennis.’ Maar vervolgens nooit terugkomen op die belofte.
Verwachten dat de nieuwe buren naar ons toekomen om zich voor te stellen.
Vinden dat anderen zich aan ons moeten aanpassen, omdat wij er het eerste was.
Huisregels opstellen om diefstal te voorkomen, waarbij de goede klanten benadeeld worden vanwege de slechte.
Iemand pesten omdat hij niet hetzelfde is als ons of omdat hij de zwakste in de groep is en wij onze frustratie kwijt willen.
De pester niet aanspreken op zijn gedrag en de gepeste niet beschermen tegen een pester.

Zo kun je een lange lijst maken van gedrag waarbij we mensen buitensluiten. Sommige voorbeelden vormen een dilemma, andere vinden we gewoon ronduit gemeen maar we doen ze toch. Vaak ook nog met een goede reden vinden wij. Een paar voorbeelden van redenen die we hebben zijn:

Ik was boos, want mijn baas had me net bestraft voor iets wat ik niet gedaan had.
Het is onbeleefd om zomaar uit een gesprek met een ander weg te lopen.
Ik had geen tijd om zijn emoties te erkennen, want ik had een belangrijke afspraak.
Je mag niet boos zijn in het openbaar, dan weet je niet hoe het hoort.
We moeten onszelf beschermen tegen diefstal, want anders moeten we de prijzen verhogen en krijgen we minder klanten.
Als ik de pester aanspreek, dan loop ik de kans slachtoffer te worden van de pester.

Buitensluiten kan dus heel simpel gedrag zijn, zoals te laat komen of de deur niet open doen. Maar buitensluiten kan ook heel complex gedrag zijn, zoals pesters niet aanspreken op hun gedrag en de gepeste niet beschermen. Of niet laten merken dat we worden buitengesloten, door onszelf boven de pijn die het buitensluiten veroorzaakt te plaatsen en te doen alsof de persoon die ons buitensluit minder of onbelangrijk is.

☹ Index

Buitensluiten en pijn

Nu is het vrij eenvoudig om te stellen dat we heel veel buitensluit gedrag vertonen. Waarbij veel van dat gedrag ook nog is aangeleerd. Verder kan veel buitensluiten ook niet anders, we kunnen tenslotte niet iedereen aannemen die lid wil worden of solliciteert. We kunnen ook niet met iedereen bevriend zijn en een groepje of groep vormen. Het vervelende aan buitensluiten is echter dat zo onmogelijk als het is om niemand buiten te sluiten, het net zo erg tot fysieke pijn leidt. Buitensluiten leidt dus tot een waarneembare pijn reactie in het brein. Waarbijde pijn die ontstaat weer leidt tot een gevoel van minder zijn en niet goed genoeg zijn bij degene die wordt buitengesloten. Waarna de situatie kan ontstaan dat de buitengeslotene zijn pijn afreageert op anderen, door hun buiten te sluiten of pijn te doen.

☹ Index

Pijnloos

Buitensluiten is dus niet de beste manier om met anderen om te gaan, ook al is het vaak niet anders mogelijk. Wat dan de vraag oproept:

Hoe kun je buitensluiten zonder pijn te doen?

Hoewel het dus waarschijnlijk niet mogelijk is om pijnloos buiten te sluiten, is er vast wel een andere taktiek waardoor het buitensluiten minder pijnlijk kan zijn. Een voorbeeld van zo’n taktiek is de communicatietechniek van het ‘slecht nieuws gesprek’. Waarbij het advies is om meteen te beginnen met het slechte nieuws en vervolgens tijd in te ruimen voor de ander om de pijn te verwerken en te erkennen dat het nieuws pijn veroorzaakt. Want de meeste slecht nieuws gesprekken gaan over mensen buitensluiten. Zoals iemand vertellen dat hij ontslagen wordt. Of laten weten dat de opdracht naar een ander gaat. Of een afwijzing sturen naar aanleiding van een sollicitatie. Of iemand vertellen dat je niet zijn vriendin wilt worden. Of het uitmaken met je vriend. Maar wat het buitensluiten in al deze situaties zo erg maakt is dat we vervolgens de verantwoordelijkheid voor het effect van ons besluit om buiten te sluiten afschuiven naar de ontvanger van de boodschap. De ontvanger moet beleefd blijven en doen alsof het geen pijn doet en dat het heel gewoon is dat hij buitengesloten wordt. We verwachten zelfs dat de ontvanger vervolgens ons niet buitensluit en eigenlijk zich beter voordoet dan we onszelf in zo’n situatie zouden gedragen. Wat natuurlijk wat vreemd is om te verwachten van iemand die pijn leidt. Pijn leidt namelijk tot een vluchtreactie van het menselijk lichaam, omdat pijn leidt tot stress en de wens het lichaam te beschermen tegen meer pijn.

☹ Index

Wat te doen

Zoals reeds gezegd is buitensluiten niet te voorkomen. Zolang we in een wereld leven waarin normen belangrijkerzijn dan waarden, is buitensluiten een automatisch gevolg van het anderen de maat nemen op basis van die normen. De meest simpele, maar tegelijkertijd de moeilijkste oplossing om buitensluiten te verminderen is leven vanuit waarden zoals:

Alle mensen zijn gelijkwaardig
Ieder mens heeft recht op zijn eigen leven
Mensen mogen zijn zoals ze zijn
Mijn vrijheid eindigt waar die van anderen begint

Een andere oplossing is natuurlijk niemand buitensluiten. Maar goed bezien is dat geen echte oplossing, maar slechts een manier om buitensluiten te vermijden.

Nog eenoplossing is mensen leren om te gaan met buitensluiten. Zo kun je iemand leren dat buitensluiten pijn doet, maar dat die pijn niet erg is. De pijn zegt iets over de situatie en dat je die niet leuk vindt, maar doet niets af aan jouw waarde als mens. Maar in zekere zin is dat ook wat je met je gedrag zegt als je iemand de kans geeft om de pijn te verwerken die je creërt met je afwijzing.

Een vierde oplossing is het buitensluiten op zo’n manier te doen dat het voor de ander duidelijk is, dat het niet zijn schuld is en dat hij of zij er iets van leert. Maar ook dan zeg je eigenlijk met je gedrag dat je de ander niet buitensluit, maar dat je slechts een keuze hebt gemaakt die niet in het voordeel is van de ander.

☹ Index

Menselijke waarde

De oplossing voor het creëren van een buitensluiting die geen pijn doet, is dus eigenlijk de ander in zijn menselijke waarde laten. Dus iemand afwijzen met een motivatie die gebaseerd is op wat je belangrijk vindt.

Uw Nederlands is niet op universitair niveau.
U heeft geen ervaring met verstandelijk gehandicapten.
Je bent te weinig thuis.
Je bent veel te direct en geeft mij geen kans om mijn emoties te verwerken.
Je bent vreemd gegaan en nu kan ik je niet meer vertrouwen.

Dus niet iemand afwijzen met een motivatie waarin persoonlijke kenmerken genoemd worden zoals:

We zoeken een jonger iemand.
We willen meer vrouwen in ons team.
We zoeken een kleurling om onze vereniging multi-cultureler te maken.
U bent niet in Nederland geboren.
Wij willen geen homoseksuelen in onze ploeg.

Maar dat is deene kant van buitensluiten. Er is ook nog een andere kant, namelijk de passieve vorm van buitensluiten. Buitensluiten bijvoorbeeld omdat we boos zijn of verdrietig. De passieve vorm van buitensluiten is ook veel gemener, omdat ze veel moeilijker te zien is.

☹ Index

Passief buitensluiten

Waar bij actief buitensluiten mensen iemand afwijzen op basis van een norm, daar is passief buitensluiten veel onzichtbaarder. Er is namelijk geen norm die de basis vormt, het is puur gedrag dat de pijn van buitensluiten oproept. De pijn van buitensluiten is dan een gevolg van de interpretatie die wij hebben van het gedrag van de ander. Iemand geeft bijvoorbeeld geen antwoord op onze vraag. Waarna wij de conclusie trek dat de ander ons buitensluit. Of een bekende loopt onsstraal voorbij op straat, zonder ons te zien en te groeten. Waarop wij de conclusie trekken dat hij ons toch niet zo belangrijk vindt als wij altijd dachten. Maar ook als een ander niet reageert op ons gescheld, voelt dat aan als buitensluiten. Anderen horen namelijk terug te schelden als ze worden uitgescholden. Wat bij ons de conclusie kan oproepen dat de ander ons onbelangrijk vindt en ondergeschikt.

☹ Index

Onbewust

Bij deze vormen van buitensluiten, die vaak helemaal niet bewust zijn, iemand kan bijvoorbeeld in gedachten verzonken zijn als wij tegen hem praten, zijn wijzelf degenen die de pijn creëren. Wij sluiten als het ware onszelf buiten, omdat wij het gedrag van de ander interpreteer als buitensluiten. Het eenvoudigste antwoord op deze vorm van passief buitensluiten is een andere gedachtengang volgen. Namelijk in plaats van denken dat de ander ons buitensluit, denken dat de ander zichzelf buitensluit. Wat betekent dat wij onszelf geen pijn hoeven te doen, omdat wij niet worden buitengesloten. Helaas is dat een moeilijke aanpak, omdat de pijn van het buitengesloten voelen leidt tot vluchtgedrag of vechtgedrag en niet tot denken. Een andere oplossing is dan ook vaak veel beter. Namelijk op basis van de pijn de vraag stellen:

"Waarom reageert u niet?"

Wat wij dan in zekere zin doen is de ander opnemen in onze groep, door aandacht aan hem te besteden. Een derde optie is dat ouders hun kinderen leren dat niet al het gedrag dat we in dit leven tegenkomen gericht is op ons. Dus iemand die we kennen die ons niet groet betekent niet dat die ander ons niet wil kennen. Iemand die ons uitscheldt, hoeft niet te betekenen dat die ander boos is op ons. Als iemand niet reageert on onze vraag, dan kan hij ons niet gehoord hebben omdat hij in gedachten was of hebben we te zacht gepraat.

☹ Index

Passief en actief buitensluiten

Mensen kunnen anderen dus actief of passief buitensluiten. Bij actief buitensluiten gedragen wij ons tegenover anderen alsof ze minder zijn of niet bestaan op basis van een norm. De ander is niet goed volgens die norm, bijvoorbeeld als iemand niet de juiste opleiding heeft voor de functie waarvoor we een vacature hebben. Actief buitensluiten kan tot passief buitensluiten leiden, als iemand probeert de pijn die het buitensluiten oproept te verwerken en niet meer op ons reageert. Passief buitensluiten kan echter ook op een andere manier gebeuren. Bijvoorbeeld als we niet op iemand reageren die we kennen. Hierbij kan degene die wij passief buitensluiten, bijvoorbeeld omdat we hem niet zien, het gevoel krijgen dat we hem buitensluiten. Dit leidt ook tot een pijn reactie bij degene die passief wordt buitengesloten. Oplossingen om om te gaan met buitensluiten kan door beide partijen in de situatie van buitensluiten toegepast worden. Zo kunnen we de houding aannemen dat buitensluiten niet op onze persoon slaat. Wij worden niet buitengesloten, maar onze vaardigheden of ons uiterlijk. Of we kunnen de persoon die buitengesloten wordt de mogelijkheid geven om de pijn van het buitensluiten te verwerken. Dit is bijvoorbeeld het advies dat mensen gegeven wordt die een slecht nieuws gesprek moeten voeren. Nog een oplossing is controleren of de ander ons ook werkelijk buitensluit, door te vragen naar de oorzaak voor het gedrag van de ander.

☹ Index

Conclusie

Buitensluiten is misschien niet het prettigste gedrag dat wij mensen vertonen. Maar ondanks dat het altijd pijn doet om buitengesloten te worden, hoeft het niet te betekenen dat wij er onder moeten lijden. Het enige dat we daarvoor moeten doen is leren inzien dat in deze wereld er altijd wel iemand buitengesloten zal worden. Niet alleen omdat het nu eenmaal fysiek of financieel of mentaal onmogelijk is om iedereen op te nemen in onze groep, maar ook omdat we soms passief mensen buitensluiten. Omdat we nu eenmaal niet altijd bewust bezig zijn met onze omgeving, bijvoorbeeld op een moment dat we het gevoel van buitengesloten zijn aan het verwerken zijn. Daarnaast kunnen we elkaar helpen de pijn van buitengesloten zijn te verwerken, door de persoon die buitengesloten wordt als mens te blijven waarderen.