Antieke meubelen kopen

Waarom zou je een antiek meubelstuk aanschaffen?

Daar zijn een paar redenen voor aan te geven.

• a) Geldbelegging
• b) Behoud erfgoed
• c) Je vindt het mooi

Punt a) Geldbelegging

Daar kan ik kort over zijn. Alleen de echt goede en dure stukken zouden eventueel in waarde kunnen stijgen. Uiteraard zal een origineel meubel uit de juiste periode, altijd zijn waarde blijven behouden. Hoewel ook hier weer een zeker mode-aspect meespeelt.

Nog niet zo lang geleden waren tinnen voorwerpen vrij prijzig. Momenteel brengen die voorwerpen niet zoveel meer op. Wellicht dat over een aantal jaren de smaak van het kopend publiek weer veranderd en dan gaan de prijzen vanzelf omhoog. En natuurlijk speelt ook de economische situatie een rol van betekenis. Wanneer je geld genoeg hebt om duur antiek te betalen, laat je dan goed adviseren door een expert. Er is duizenden keren meer namaak in omloop dan echt, origineel antiek wat uit de tijd stamt.

Voorbeeld uit de praktijk

Ik moest ooit eens een antiek Louis Seize damessecretaire (bonheur de jour), restaureren voor een goede klant. Hij had het meubel, voor veel geld, gekocht bij een als goed bekend staande antiquair. Het was een schitterend bureautje, vervaardigd van notenhout en versierd met intarsia figuren. Er was een echtheidscertificaat bij gedaan welke, al heel voorzichtig, een "waarschijnlijke" vervaardigingsdatum aangaf van tussen 1770 en 1790. Er mankeerde niet zoveel aan het meubel. Alleen het fineerwerk zat hier en daar los en ook het politoerwerk was wat vervaagd. En de lalopertjes waren versleten. tijdens de restauratie kon ik het interieurtje losmaken en ik vond aan de binnenkant een naam en een jaartal, met potlood geschreven. Er stond; J.Busman, 1907. Ik kan je verzekeren dat er heel wat gekrakeel is ontstaan over de gevolgen van deze nare ontdekking. Maar het is wel zo, dat mijn klant en de antiquair tot een redelijk compromis zijn gekomen.

Toch is het vreemd, dat exact hetzelfde meubelstuk, maar dan een kopie, meteen veel minder waard is dan het origineel, welke uit een eerdere eeuw komt. De gebruikte houtsoorten zijn hetzelfde, de constructie ook en de afwerklaag is gelijk aan het origineel. Kortom er is absoluut geen verschil te zien. En zo zijn er duizenden kopieën in omloop, zelfs de expert ziet het verschil niet meer als het meubel honderd jaar in gebruik is geweest.

Punt b) Behoud van erfgoed

Dat is een goede reden om antiek aan te schaffen en het in de originele staat te laten restaureren opdat het meubel weer bruikbaar is. Het is een taak van de diverse musea om ons erfgoed zo goed mogelijk te beheren. Maar ook de particulier zal zich moeten inspannen om kunstproducten uit ons verleden te bewaren. Het zal wellicht niet de eerste intentie zijn van deze particulier, maar toch speelt ze een rol bij de aanschaf van een antiek meubel.

Punt c) Je vindt dat ene, antieke meubel erg mooi.

Sja, dat Louis Seize bureautje... Dat is een model om verliefd op te worden. Zou het echt zo rond 1790 vervaardigd zijn? Alles wijst in die richting. De gebruikte houtsoorten zijn uit die tijd. Het Notenhout lijkt origineel. Het intarsia is fraai van lijn, mooie bloemmotieven op de lavoorstukken. De lazijden zijn van eikenhout (Slavonisch of Frans), evenals de lalopers. En ze zijn wat versleten door het jarenlange gebruik. Het achterschot is ook al van Frans Notenhout. De politoerlaag heeft een lichte craquelé en is wat dof geworden. Het kan toch niet missen, dit is een origineel Louis Seize meubel. En uit de tijd. Het echtheidscertificaat van de antiquair, dat een jaartal aangeeft van ongeveer 1800, geeft nog meer zekerheid.

Ja, natuurlijk, het meubel "an sich" is echt. Maar of het uit de goede tijd stamt, is zeer de vraag. Het kan evengoed een kopie zijn van honderd jaar later. Nadat een stijlperiode zijn tijd heeft gehad, zijn nog vele tientallen jaren daarna de bewuste modellen nagemaakt, gekopieerd en vervalst. En als dat door een bekwame meubelmaker is gebeurd, met gebruikmaking van de originele materialen, dan is dat na een honderdtal jaren niet meer te constateren. Zelfs de beste expert ziet het verschil niet tussen een meubel uit 1800 of uit 1850.

Maar er staat toch een stempeling in van een bekende Franse meubelmaker? Dan moet het meubel toch wel echt zijn? Jawel... we zien een "estampillage" van de beroemde "ébéniste" J.H.Riesener. En ook dat is dan weer namaak. Of, erger nog; Een regelrechte vervalsing.

Bepaling ouderdom meubel

Er zijn wel technieken om de ouderdom van materialen vast te stellen. bijvoorbeeld de C14 methode of de dendrochronologische methode voor hout. Maar voor de eerste moet er een stukje hout verbrand worden en voor de tweede moet men de jaarringen (groeiringen) van het hout kunnen zien. Dat gaat wel op voor de lazijden, maar het inwendige materiaal (het blindhout) kan niet beoordeeld worden.

Voor het beoordelen van de ouderdom van een meubel is de restaurator dan ook meestal aangewezen op zijn gevoel. Hij betast en beschouwt het meubel grondig. De kenmerken van het meubel laat hij op zich inwerken. Welke constructie technieken zijn er gebruikt? Welke houtsoorten ? Hoe is de afwerking? Het kan natuurlijk wel zo zijn, dat er onjuiste materialen gebruikt zijn. Maar die kunnen ook afkomstig zijn van een eerdere restauratie. De restaurator zal zijn bevindingen allemaal moeten verwerken in zijn evaluatie-rapport.

Maar hoe moet je dan, als leek, een antiek meubeltje kopen? Wel, ga er maar van uit, dat het, waar het de meubels vóór 1800 betreft, altijd namaak is. Ik praat niet meteen van 'vervalsing', hoewel dat ook op grote schaal is gebeurd. De fabrieken van Mailfert-Amos zijn in deze nogal berucht. In Orléans bevonden zich de ateliers van deze vervaardiger van echt 'antieke' meubelen. Daar werkten zo rond 1900 meer dan 200 meubelmakers en ze hadden meer dan 7000 modellen van stijlmeubelen in de aanbieding. De aanbeveling van deze firma loog er ook niet om; Wij bieden kopieën aan van stijlmeubelen, die binnen enkele dagen een verouderingsproces ondergaan, waardoor deze meubelen de charme verkrijgen van jarenlang gebruik. Ook adverteerde men met;' Een kopie van een stijlmeubel, die op verzoek van de koper ouder is gemaakt. Deze kopie heeft een patine, waardoor ze niet is te onderscheiden van een veel ouder meubel. Een dusdanig geslaagde imitatie, dat men zichzelf en ook een ander zou kunnen misleiden.''

En, hoewel het uit de mond van een gerespecteerd restaurator niet plezierig klinkt... het is maar al te gemakkelijk om het uiterlijk van een meubelstuk kunstmatig te verouderen. In mijn prille jaren als aankomend gezel-meubelmaker heb ik geruime tijd gewerkt bij een firma die nieuwe stijlmeubelen naar "antiek" transformeerde. Daar heb ik alle trucs geleerd die nodig zijn om "echt antiek" te maken.

Verkoop kopieen

En ook heden ten dage worden er nog altijd gekopieerde stijlmeubelen uit de ateliers van Mailfert-Amos verkocht als zijnde origineel uit de tijd. De fabriek zelf, bestaat inmiddels niet meer, zo rond 1980 is ze gesloten. Maar bedenk wel, dat er daarnaast ook nog eens duizenden meubelmakers door alle jaren heen stijlmeubelen nagemaakt hebben. En als dat door een vakbekwame ambachtsman gebeurt, en hij gebruikt de originele materialen, dan is het uitermate lastig en soms zelf onmogelijk, de ouderdom van een meubel vast te stellen.

Originele exemplaren

Kun je dan als leek helemaal niets doen om een mooi antiek meubel te verkrijgen? Jawel, de stijlen ná 1820, zoals Biedermeier en Jugendstil of Art Deco en eventueel de Empiremeubels, geven de mogelijkheid om nog een origineel exemplaar te kunnen verkrijgen. Deze stijlen werden evenwel ook nog lang na het werkelijke einde van de stijlperiode gekopieerd en nagemaakt. Maar, vooral Biedermeier meubels zijn nog betaalbaar. En meestal in een redelijke conditie. Evenwel... het beste is nog altijd, wat ik al eerder aangaf. Zoek contact met een goede restaurator. Zoek op een gewone veiling een meubeltje uit wat je bevalt en laat die restaurator een opgave doen van de restauratiekosten.

Een volgende keer ga ik wat dieper in op de vervalsingen bij antieke meubels.