Markt versus staat
Economie
In de economische wetenschappen zijn er heel veel modellen te vinden. Er is echter een model dat ze gemeen hebben met de sociale wetenschappen, namelijk het soort economie dat in een land heerst. De twee uitersten waarop je de economie van een land kunt indelen is de staatseconomie en de markteconomie. Zoals de naam al aangeeft is een staatseconomie volledig gestuurd en een markteconomie wordt gezien als volledig vrij van staatsinvloed.
€ Index
Economievormen
Een belangrijk punt bij het indelen van economieën wereldwijd is de mate van sturing door de staat. Dit betekent zoveel als:
Hoeveel invloed oefent een overheid uit op de handel en alles wat daarmee samenhangt, die binnen een land plaatsvindt?Een economie waar de staat alles bepaalt, zoals je dat tegenkwam in de voormalige Sovjet Unie heet dan een staatseconomie of staatsgestuurde economie. Een economie waar de staat niets
€ Index
Adam Smith
De eerste “econoom” die economie beschreef was Adam Smith, in de achttiende eeuw. Hoewel daarna vaak het verkeerde idee is geuit dat Adam Smith daarmee vond dat de markteconomie de beste vorm van economie was. Wat Adam Smith deed was niets anders dan een beschrijving geven van de werking van een markteconomie. Hij was echter niet voor volledige vrijheid van de markt. Hij had namelijk in zijn tijd al gezien dat volledige vrijheid, ook in een markteconomie niet bestaat. Wat dan vaak gebeurt, is dat de rijke marktdeelnemers invloed uitoefenen op de politiek en machthebbers om voor hun voordelige marktomstandigheden te creëren.
€ Index
Karl Marx
Een andere “econoom” was Karl Marx, hoewel Marx eerder gezien wordt als één van de eerste sociologen. Karl Marx beschreef net als Adam Smith de werking van de economie in zijn tijd, de negentiende eeuw. Marx kwam daarbij tot de conclusie dat het mogelijk was om de economie veel meer te sturen vanuit het belang van de groep, in zijn geval vanuit de belangen van arbeiders. Maar ook Marx heeft eigenlijk nooit geschreven dat de economie dan maar geheel gestuurd moet worden door de overheid. Ook al wordt ons dat idee nu gegeven door bijvoorbeeld te praten over Marxisme, als verwezen wordt naar staatsgestuurde economieën.
€ Index
Twee vormen
Als je dus over economieën praat kun je het hebben over staatssturing en marktvrijheid. In de huidige wereld bestaat er echter niet zoiets als complete vrijheid of complete sturing.
€ Index
Terzijde
Als je kijkt naar staatssturing van een economie, dan kun je dit ook vergelijken met een groot bedrijf. Wat de overheid in zekere zin doet is de economie van het eigen land behandelen alsof alle delen onderdeel zijn van een groot bedrijf, met de overheid als directie. In sommige landen werkt dat redelijk goed, omdat de cultuur van het land dat bijvoorbeeld mogelijk maakt. Hoe goed het werkt zie je bijvoorbeeld in China, waar de overheid lange termijn doelen stelt, die nu al meerdere jaren leiden tot economische groei.
€ Index
Theoretische indeling
De indeling van economieën naar staats- of marktgestuurd is echter maar een theoretische. Als je namelijk wereldwijd economieën bekijkt, dan zie je dat ze allemaal verschillende maten van sturing en vrijheid kennen. Maar niet alleen dat, de sturing verschilt ook per sector van de economie. Zo zie je in sommige landen een volledige beheersing van een sector, bijvoorbeeld de gezondheidszorg. Terwijl andere sectoren bijna volledig vrij zijn, bijvoorbeeld landbouw.
€ Index
Overheid
Zo zullen er economieën zijn waar de overheid heel veel bepaalt, bijvoorbeeld China. Dan zorgt zo’n overheid bijvoorbeeld niet alleen voor de regels, maar ook voor de doelen en de aansturing. Maar zo’n overheid zorgt ook voor het realiseren van die doelen, bijvoorbeeld door de inkoop van grondstoffen op zich te nemen. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van het zelf aansturen en opzetten van bedrijven zijn. Maar het kan ook in de vorm van het volledig in eigen hand houden van bepaalde delen van de economie, zoals bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg en afvalverwerking. Terwijl in andere landen de overheid alleen maar de handhaving van de regels verzorgt.
€ Index
Markt
Daarnaast ken je dan ook nog overheden die alleen maar regels maken en het verder overlaten
€ Index
Markt/Overheid
Tussen deze twee uitersten van gestuurd en geregeld kun je dan nog twee andere soorten herkennen. De economie waar de markt het voortouw neemt, maar de overheid regelgevend en regulerend optreedt. Of de economie waar de overheid regelgevend en regulerend is en deelnemer aan de markt. Een voorbeeld van een economie waar de markt voorrang heeft is die in de Verenigde Staten. De overheid maakt wel regels en handhaaft die ook, maar ze probeert zo min mogelijk zelf deel te nemen aan de economie. De overheid als scheidsrechter zou je kunnen zeggen.
€ Index
Overheid/Markt
Een voorbeeld van een economie waarin de overheid een deelnemer is, is de Nederlandse economie. Veel zaken worden geregeld en gereguleerd door de overheid. Zo is het onderwijs en de gezondheidszorg sterk gecontroleerd door de overheid en zou je bijna een overheidsdienst kunnen noemen. In Engeland kennen ze voor de gezondheidszorg The National Health Service, een met belastinggeld betaald deel van de economie. In Nederland bepaalt de overheid in samenwerking met de markt wat de regels zijn voor de gezondheidszorg. Maar de overheid beïnvloedt bijvoorbeeld ook de markten van andere sectoren van de economie door zelf opdrachtgever te zijn of door subsidie te verlenen op bepaalde economische activiteiten.
€ Index
Schaal
Als het om het indelen van economieën gaat, bestaat er dus eigenlijk geen verschil tussen markt- en staatsgestuurd. Er is alleen maar sprake van een bepaalde mate van vrijheid en
Maar als je nauwkeurig naar economieën gaat kijken dan zie je dat er bij de ene op bijvoorbeeld het vlak van onderwijs veel sturing bestaat, Frankrijk is een voorbeeld, terwijl bij een ander land de overheid alleen maar doelen stelt, de Verenigde Staten. Maar vervolgens kunnen dezelfde landen op een ander gebied van de economie volledig tegenovergestelde posities innemen.
Het is dus veel handiger om te praten over de schaal van markt- versus staatseconomie, want in sommige landen is het ene deel van de economie marktgestuurd, terwijl het andere deel staatsgestuurd is. Terwijl het in het land er naast volledig omgekeerd kan zijn. Er is dus eigenlijk geen sprake van markt versus overheid, maar van markt en overheid.
€ Index
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen
$ Economie
£ Economievormen
¥ Adam Smith
₡ Karl Marx
¢ Twee vormen
₵ Terzijde
₦ Theoretische indeling
฿ Overheid
₭ Markt
₥ Markt/Overheid
₫ Overheid/Markt
﹩ Schaal
₳ Extra
₩ Afbeeldingen
₤ Index van koppen