Markt en Staat

Economie

In een ander artikel ‘Markt versus staat ’ heb ik al opgemerkt dat staat en markt niet elkaar tegenstanders zijn. In sommige gevallen is de staat zelfs een markt op zichzelf. In andere gevallen is de staat een invloedrijk deel van de sector. In weer andere sectoren is de staat niet meer dan scheidsrechter. In de ideeën van Adam Smith is dit voor de goede ontwikkeling van een economie absoluut belangrijk. Een economie die namelijk vrij van controle zich mag ontwikkelen neigt vaak naar een jungle-achtige toestand waarin het recht van de sterkste, slimste en gemeenste geldt.

⤹ Index

De staat als hoeder

Een goed draaiende economie heeft dan ook een beschermheer nodig. Dat bleek al in de tijden van de Persen, de Romeinen en de vele Europese koninkrijken. Zodra een heerser een liberale maar rechtvaardige houding aannam ten aanzien van de economie, werd het voor de economie mogelijk om zich te ontwikkelen en te groeien. In economieën waar de staat, of dat nu in de vorm

Balans

was van een heerser of het volk, zich volledig terugtrok vanuit een houding van laissez faire, daar nam de scheefgroei in de verdeling tussen arm en rijk toe, gevolgd door een snelle aftakeling van de economie. Aangezien niemand nog iemand vertrouwde, werd het zeer moeilijk om handel te drijven. In economieën waar de staat teveel aanwezig was, zag men de algehele armoede toenemen omdat er te weinig initiatieven waren op het gebied van handel en nijverheid.

De kunst voor een staat is dus op te treden als hoeder van de economie, zodat er een kader wordt gecreëerd waarbinnen de burgers het vertrouwen ervaren dat hun handelingen voordeel zullen opleveren voor iedereen. Vandaar ook dat je ziet dat zelfs liberale politieke partijen te allen tijde tenminste voor een minimale aanwezigheid van de staat zijn of dat nu in de vorm is van regels en handhaving of door beschermende regels. Maar daarom zie je ook nooit socialistische politieke partijen roepen om een totale staatsoverheersing, maar slechts een sterke hand die zwakke partijen binnen een economie beschermt en sterke partijen in toom houdt.

Je zou het de staat als scheidsrechter kunnen noemen of de uitvoerder van het sociale manifest van een maatschappij. Mensen hebben elkaar tenslotte nodig binnen een economie om de voordelen van het hebben van een economie te maximaliseren.

⤹ Index

Staat en markt

Waar het dus op neer komt is dat de markt de staat nodig heeft om zichzelf instand te houden. In een markt zonder staat, zal namelijk al snel het geweld de overhand nemen. Bijvoorbeeld doordat een bepaalde partij het tegen elkaar uitspelen van twee andere partijen als zijn voordeel ziet. Niet voor niets het Nederlandse spreekwoord:

Waar twee honden vechten om een been, loopt een derde er mee heen.

Maar een ongestuurde economie kan ook leiden tot machtsvergaring door groepsvorming en geweldsdreiging. Kijk maar eens naar zoiets geweldadigs als de Italiaanse Mafia. Omdat zij niet

Marktwaar

gecontroleerd wordt, gebruikt zij haar positie in de zwarte economie om haar eigen positie te versterken en te verdedigen. Dit gaat in de meeste gevallen gepaard met geweld tegen iedereen die haar positie bedreigt. Je ziet dan ook dat langzaam maar zeker de Italiaanse schone economie steeds meer moeite heeft om zichzelf boven water te houden en niet te verdrinken in de zwarte economie.

⤹ Index

De afhankelijke staat

Hoewel de markt de staat nodig heeft om een rechtvaardige economie te creëren, heeft de staat de markt nodig. De markt maakt het namelijk mogelijk voor de staat om het apparaat op te zetten dat nodig is om de markt te beschermen tegen zichzelf. Door het heffen van belasting over de inkomsten van de deelnemers aan de economie, verzekert de staat zich van haar inkomsten. De staat heeft er dus in zekere zin belang bij om de economie gezond te houden. Want in een zieke economie of een economie die vooral drijft op zwarte en clandestiene handel, is de staat gedoemd om ten onder te gaan. Zij kan namelijk niet genoeg geld uit de economie halen om haar werkzaamheden te verrichten, het beschermen van de economie tegen zichzelf.

Dus waar de economie er belang bij heeft dat de staat een liberale beschermende houding aanneemt, door het opstellen en handhaven van regels. Daar heeft de staat er belang bij dat de economie zo goed mogelijk draait, omdat zij daarmee de inkomsten kan realiseren om die economie eerlijk te houden.

⤹ Index

Conclusie

Staat en markt zijn dus tot elkaar veroordeeld als zij een economie wensen waarin iedereen de mogelijkheid heeft om op een eerlijke en veilige manier zijn inkomen te realiseren. Vandaar ook

Kwaliteit

dat het wat vreemd is om bij het beoordelen van economieën te kijken naar de mate van staatssturing of marktvrijheid. Het zou beter zijn om te bepalen op welke gebieden de staat het beste zijn bijdrage levert of kan leveren aan de kwaliteit van de economie en op basis daarvan de economieën van landen in te delen. Want zoals je nu in China kunt zien, is de staatsbemoeienis groot. Maar de eerlijke verdeling in de economie neemt af, omdat de rijken allerlei manieren proberen te vinden om rijker te worden. Het gevolg is een toenemende onrust onder de armen in de economie en als er iets slecht is voor een economie, dan is dat onrust onder de werknemers. Stakende werknemers maken namelijk geen producten en als er geen producten zijn, dan zijn er ook geen inkomsten. Iets wat een aantal West-Europese groot industriëlen, zoals bijvoorbeeld de familie Krupp al begrepen hadden. Wil je als ondernemer dus geld verdienen binnen een economie, dan lukt dat alleen als je werknemers tevreden zijn. Of je moet natuurlijk zelf al die producten willen maken die je wilt verkopen.