De maatschappij en het Nash evenwicht

De spel theorie is een economisch model dat de reactie van alle partijen probeert te voorspellen in een marktsituatie. Deze theorie noemt speltheorie omdat door middel van eenvoudige spelletjes de strategieën die spelers hanteren, ook de strategieën die op de markt van toepassing zijn geanalyseerd kunnen worden.

Een eenvoudig spelletje als voorbeeld: Stel je kan situatie A of B kiezen, en je tegenspeler ook. De uitkomst van de keuze is gunstig voor beiden als ze allebei A kiezen. Wanneer slechts 1 speler A kiest, wint de andere. Als geen van beide A kiest, wint niemand. Hoewel op het eerste gezicht iedereen geneigd is voor A te kiezen, biedt het dus een voordeel om voor B te kiezen, want dan win enkel jij. Dezelfde situatie speelt zich ook op de markt af, en het is belangrijk om de stappen van je concurrent in te schatten.

De ideale situatie waarbij iedereen wint, noemt met het Nash evenwicht. Dit evenwicht kan enkel bereikt worden als iedereen meewerkt. Van zodra iemand afwijkt van de ideale strategie, heeft enkel deze persoon een voordeel, maar alle anderen een nadeel. Een ander evenwicht wordt bereikt als niemand meewerkt, en waarbij niemand wint. Deze niet-ideale strategie is voor niemand wenselijk.

Een hedendaags voorbeeld is eentje dat we allemaal kennen, namelijk het verkeer. Als iedereen netjes invoegt en ritst, gaan we allemaal sneller. Van zodra er eentje is die begint te slalommen, kan deze misschien sneller door de file geraken, maar vertraagt hij alle wagens achter zich. Deze ene individu die niet de ideale strategie volgt, verpest het voor de anderen. Deze situatie is echter veel breder te trekken in onze maatschappij.

In onze maatschappij proberen we zo goed en zo kwaad de algemeen geldende normen en wetten te respecteren. Deze vorm van een maatschappij te organiseren, is ontstaan opdat er nood was aan regelgeving om iedereen te dwingen een ideale strategie te handhaven. Fundamentele richtlijnen zijn quasi gelijk terug te vinden in de godsdiensten. Waarden zoals niet stelen, niet moorden, enzoverder vinden we terug in het christendom, jodendom, islam, boedisme, etc.

Niet verwonderlijk dat ons geweten hieraan aangepast is. Wat wij ervaren als Goed en Kwaad, is in feite niet meer dan het toepassen van dit Nash evenwicht waarbij de ideale strategie het Goede voorstelt en een individu dat defecteert het Kwade. Als definitie zouden we kunnen stellen dat het Goede niet meer is dan al wat iedereen op lange termijn ten goede komt. Het Kwade is dan weer wat slechts een individu op korte termijn ten goede komt.

Wanneer echter het regulerende orgaan dat de orde bewaakt in onze maatschappij wegvalt, is men sneller geneigd af te wijken van de ideale strategie. Wanneer de overheid de wet niet kan opleggen aan zijn volk, door rampspoed, oorlog of gebrek aan ordehandhaving, verglijdt de samenleving snel naar het niet-ideale evenwicht waar niemand beter van wordt. De anargie situatie is voor niemand gunstig, en toch kiezen we er allemaal voor van zodra we kunnen.

We kunnen ons afvragen of dit gedrag enkel menselijk is. Voorbeelden in de natuur illustreren genoeg het ideale Nash evenwicht voor allerlei levensvormen. Een kolonie mieren of bijen werken onbaatzuchtig samen. Een individu is niet beroerd zich op te offeren opdat alle anderen er beter van worden. Is onze voordurende drang om de grensen van het maatschappelijk aanvaardbare af te tasten de prijs die we betalen voor onze hoge graad van ontwikkeling? Zijn primitieve organismen beter in staat samen te werken, of zijn ontwikkelende organismen te complex om een ideale strategie na te streven?