Vijf vragen over: topsectoren

Topsectoren: inleiding

De universiteit als adviesbureau - Traditiegetrouw buigt elk nieuw kabinet zich over de vraag hoe met innovatie de concurrentiekracht van Nederland kan worden vergroot. Kabinet Rutte I zegt: We zetten geld op winnaars. Negen 'topsectoren' zijn alvast als winnaar aangewezen.

Topsectoren: 5 meest gestelde vragen

In dit artikel zullen de 5 meest gestelde vragen over de topsectoren in Nederland worden behandeld in de volgende volgorde:

Wat zijn topsectoren?

Beslaan deze topsectoren niet de hele Nederlandse economie?

Gaat de markt de agenda van de wetenschap bepalen?

Kunnen Nederlandse bedrijven niet zelf hun innovatie betalen?

Is het innovatiefonds er alleen maar voor bedrijven in de topsectoren?

Topsectoren: wat zijn topsectoren?

Het kabinet (Rutte I) heeft al enige tijd duidelijk gemaakt dat er anderhalf miljard euro beschikbaar zou komen voor het versterken van de concurrentiekracht van het Nederlandse bedrijfsleven. Innovatie is nog steeds het toverwoord en daarom is dat geld vooral bedoeld voor onderzoek & ontwikkeling; bij bedrijven en bij kennisinstellingen en vooral voor samenwerkingsverbanden tussen die twee.

Nieuw geld is het niet. Ten eerste worden er veel algemene subsidies geschrapt, ten tweede gaat het om het verplaatsen van geld. Zo moeten de WNO en de KNAW 350 miljoen euro die nu aan fundamenteel onderzoek wordt besteed, verleggen naar onderzoek op het gebied van negen, door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en innovatie benoemde topsectoren:

Tuinbouw
Life Sciences
Water
Logistiek
Hightech
Creatieve industrie
Agro & food
Chemie
Energie

Topsectoren: beslaan deze topsectoren niet de hele Nederlandse economie?

Met enige goede wil krijg je elk groot of middelgroot bedrijf wel in een van die sectoren gefrommeld. Maar dat geldt bijvoorbeeld niet voor de activiteiten van de universiteiten en kennisinstituten. Maatschappijwetenschappen, talen en dergelijke zijn dan de klos. TNO, Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek, doet bijvoorbeeld ook onderzoek naar jeugdzorg, gezondheidsvoorlichting of arbeidsparticipatie aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Kan daar nog geld voor gevonden worden? Een behoorlijke uitdaging, laat TNO weten.

Drie onderzoekers van de jongerenafdeling van de KNAW, Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen,schreven vorige week (Juli 2011) dat fundamenteel en vrij onderzoek in het gedrang komt. Minister Verhagen antwoordde in NRC Handelsblad niet te willen bezuinigen op fundamenteel onderzoek. Hij wil alleen dat dit onderzoek beter aansluit op de negen topsectoren.

Topsectoren: gaat de markt de agenda van de wetenschap bepalen?

Daar lijkt het wel op. Het bedrijfsleven wil meer invloed op wat de universiteiten doen en dan gaat het om het onderzoek, maar ook om het onderwijs. Minder studenten toelaten tot studies met slechte arbeidsperspectieven, lagere collegegelden voor studies waar juist te weinig belangstelling voor is, selectie aan de poort, et cetera. Het zijn voorstellen die ter sprake komen in de plannen die de negen topsectoren gemaakt hebben op uitnodiging van minister Verhagen. Nieuw zijn deze ideeen natuurlijk niet, net zo min als de kritiek erop. Die komt er grofweg op neer dat universiteiten hun eigen graf zullen delven wanneer ze hieraan mee zullen werken.

Als het 'korte termijn winst belang' richtinggevend wordt voor universitair onderzoek, wat is dan het onderscheid tussen de universiteit en een willekeurig r&d afdeling van een bedrijf of een adviesbureau?

Overigens: in de Verenigde Staten deden onlangs Google en een aantal andere grote bedrijven hun beklag over het feit dat universiteiten nog maar weinig fundamenteel onderzoek verrichten. Toegepast onderzoek, dat kunnen we zelf wel, zo klonk het daarbij.

Topsectoren: kunnen Nederlandse bedrijven niet zelf hun innovatie betalen?

Dat is de kernvraag op alles wat op de industriepolitiek lijkt. Als bedrijven zulke veelbelovende initiatieven nemen, als ze zulke fantastische projecten opzetten, als ze zulke revolutionaire producten in handen hebben, waarom is daar op de markt dan geen financier voor te vinden? Waarom steekt een bank of een belegger daar zijn geld niet in?

Het antwoord is natuurlijk dat de risico's zo hoog zijn. Met andere woorden: het staat helemaal niet vast dat een en ander zo veelbelovend, fantastisch of revolutionair is. Dat moet nog maar blijken. Wel handig als intussen de overheid betaalt. Minister Verhagen heeft het innovatiefonds MKB+ gelanceerd, gevuld met 500 miljoen euro, voor risicodragende kredieten.

Topsectoren: is het innovatiefonds er alleen maar voor bedrijven in de topsectoren?

Ja. Zelfs marktkampioen VVD vindt dat raar, zo laat de tweede kamerlid Afke Schaart weten. Door sectoren als 'top' te benoemen en daar je geld in te steken, bevorder je verkokering en rem je ondernemerschap op andere gebieden.

Alle bedrijven moeten de kans hebben om top te worden, vindt ze, en bovendien vraagt ze zich af of het nou echt een overheidstaak is om te voorspellen op welke gebieden het Nederlandse bedrijfsleven de komende jaren gaat uitblinken. Want dat weet helemaal niemand.