Proefdieren

Proefdier

In Nederland worden nog steeds proefdieren gebruikt voor verschillende soorten onderzoek. Organisaties als Stichting Proefdiervrij leveren al jaren de strijd om de overheid zover te krijgen om het gebruik van proefdieren af te schaffen. Tot op heden is dit, ondanks de grote inspanningen van deze organisaties, nog niet gelukt. Blijkbaar is het gebruik van proefdieren zo belangrijk dat het niet kan worden afgeschaft.

Proefdiergebruik in Nederland

In Nederland mogen medicijnen, cosmetische producten en alle soorten chemicaliën pas worden gebruikt als het effect van deze stoffen op dieren is getest. Deze regel bestaat om de volksgezondheid te beschermen. Dit houdt in dat ook alle afzonderlijke bestanddelen in proefdiervrije cosmetica op dieren zijn getest. Een cosmetisch product mag proefdiervrij worden genoemd omdat het uiteindelijke product niet op dieren is getest. In Nederland worden er jaarlijks ongeveer 700.000 proefdieren gebruikt. Deze groep van proefdieren bestaat voornamelijk uit kippen, ratten, muizen en andere kleine knaagdieren.

Nederlandse regels

Het werk van de organisaties die voor dieren opkomen, is niet geheel zonder effect geweest. Het Nederlandse beleid met betrekking tot proefdieren is tegenwoordig gebaseerd op de drie V's. De drie V's staan voor Vermindering, Verfijning en Vervanging. Er zijn een aantal belangrijke regels die gelden voor het gebruik van proefdieren:

De organisatie die met proefdieren werkt, moet hier een vergunning voor hebben. Ook moeten de mensen die met proefdieren werken hiervoor gekwalificeerd zijn. Door deze kwalificatie kunnen deze mensen zorgvuldig met dieren omgaan zodat het lijden van de dieren zoveel mogelijk wordt vermeden.
Inmiddels is het in Nederland verboden om cosmetische producten op dieren te testen. Aangezien de meeste cosmetische producten uit het buitenland worden geïmporteerd, is het overgrote deel van de cosmetische producten in de Nederlandse schappen nog steeds op dieren getest.
Dierproeven moeten door een ethische commissie worden goedgekeurd voordat ze uitgevoerd moeten worden. Deze commissie controleert bijvoorbeeld of er voor de proef niet teveel dieren worden gebruikt of dat er geen onnodig dierenleed is.
Dierproeven mogen niet uitgevoerd worden als er een alternatieve manier is om de proef uit te voeren. Voorwaarde is wel dat het alternatief minstens even goede resultaten oplevert als de dierproeven zouden doen.
Het dierenleed en het belang van de proef moeten een evenredig verband hebben. Als een dierproef bijvoorbeeld een oplossing kan bieden voor een levensbedreigende ziekte dan mag de proef minder diervriendelijk zijn. Als een dierproef bijvoorbeeld wordt gedaan om kleine werking van het lichaam te bevestigen, dan mag het dier hier niet of nauwelijks onder lijden.

Alternatieven

Er wordt momenteel onderzoek gedaan naar meerdere alternatieven voor dierproeven. Dit onderzoek verloopt vaak moeizaam omdat het menselijk lichaam zeer complex is. Het is erg moeilijk om een manier te vinden om de effecten van een stof op het menselijk lichaam te voorspellen. De volgende methoden kunnen wellicht in de toekomst een deel van de dierproeven vervangen:

Computermodellen. Computermodellen worden gebruikt om de werking van het menselijk lichaam in beeld te brengen. Deze computermodellen zouden moeten kunnen voorspellen of een stof schadelijke effecten heeft op het menselijk lichaam. Deze techniek is echter nog lang niet ver genoeg ontwikkeld om dierproeven te vervangen.
Cel- en weefselkweek. Menselijke cellen en weefsels kunnen onder bepaalde omstandigheden in laboratoria worden gekweekt. Cel- en weefselkweek lijkt een logische en makkelijke stap om proefdieren te vervangen. Bij het gebruik van gekweekte cellen en weefsels is het echter onmogelijk om naar onverwachte effecten in het gehele lichaam te kijken. Stel, je hebt een stuk huid gekweekt. Je test hier een chemische stof op en dat blijkt geen enkele schadelijke reactie op te leveren. Later blijkt deze chemische stof opgenomen te worden door de huid en via de bloedbaan in de lever te komen waar het onherstelbare schade aanricht. Deze informatie kun je niet verkrijgen door testen op cel- en weefselkweek.
Insecten. Sommige processen in insecten blijken sterk overeen te komen met processen in het menselijk lichaam. Voor de studie van deze processen kunnen in de toekomst wellicht insecten worden gebruikt. Helaas komen insecten maar voor een klein deel overeen met de mens. Hierdoor kunnen insecten lang niet voor alle proeven worden gebruikt.

De afschaffing van proefdieren

De afschaffing van het gebruik van proefdieren zal helaas niet in de komende jaren gerealiseerd worden. Hiervoor zijn er simpelweg te weinig geschikte alternatieven. Verder onderzoek is nodig om nieuwe alternatieven te ontwikkelen of bestaande alternatieven te verbeteren zodat het gebruik van proefdieren helemaal afgeschaft kan worden.