SMART als motivator
Volgens Ken Blanchard
In zijn boek “The one minute manager” probeert Ken Blanchard een model voor een manager neer te zetten dat motiverend is voor zijn medewerkers. Daartoe maakte Ken Blanchard onderscheid tussen verschillende soorten managers, waarbij de situatie bepaalt wat voor soort manager iemand moet zijn. Dit model van Ken Blanchard leidde tot het idee van de situationele manager. Een belangrijk punt voor de situationele manager is het SMART model, om zo motiverende doelen te helpen formuleren.
SMART
In Ken Blanchard’s omschrijving van SMART staat het accroniem voor:
“Speciek en meetbaar”
“Motiverend”
“Acceptabel en relevant”
“Realistisch en redelijk”
“Traceerbaar”
Het doel van het SMART formuleren van doelen is ze motiverend maken en uitvoerbaar. Vandaar natuurlijk ook de begrippen motiverend en realistisch in het begrip SMART. Overigens kun je je afvragen of SMART zelf wel SMART is. Het is namelijk niet erg specifiek, het meten is nog behoorlijk moeilijk, of het acceptabel is en relevant is maar helemaal de vraag.
Je kunt je ook afvragen of SMART als instrument om doelen te formuleren wel motiveert en traceerbaar is. Ik denk dat veel mensen die niet van nature gewend zijn om vanuit bewuste doelen te werken SMART helemaal niet acceptabel vinden en al helemaal niet relevant. Want dat is natuurlijk een belangrijk punt aan SMART doelen het gaat om het bewust maken van een keuze voor een bepaald doel. Voor andere mensen voor wie de weg naar het doel het doel is, kan SMART overkomen als een dwangbuis. Want hoe kun je nu SMART doelen formuleren voor de manier waarop je naar je doel toewerkt? Leg je jezelf dan niet vast op welke weg je volgt en reken je jezelf dan niet af op het feit of je nog steeds wel die weg volgt? Maar is de weg zelf al niet motiverend genoeg?
Maar er is nog een andere vraag die je kunt stellen als je SMART bekijkt. Zijn de verschillende elementen eigenlijk niet al motiverend van zichzelf.
Motivator SMART
Als het om doelen gaat dan is niet iedereen gelijk. De ene mens wordt nu eenmaal meer gemotiveerd door een bepaald doel dan een ander. Zo zijn er niet erg veel mensen die gemotiveerd raken van hoogdravende doelen als gelijkheid en democratie. De meeste worden
eerder gedreven door doelen als:
“Keuren mijn buren mijn gedrag goed.”
en:
“Waar ga ik dit jaar op vakantie?”
of:
“Hoe kan ik mijn leven makkelijker maken?
Dat betekent dan ook dat SMART geschreven doelen voor de ene mens moeten passen binnen de hoogdravende doelen die ze willen realiseren, terwijl ze voor anderen juist heel praktisch moeten zijn. Wat overeenkomt met de S, de A en de R van SMART. Eigenlijk zijn deze drie letters de motivatoren binnen SMART. De T zorgt ervoor dat de uitvoerders en belanghebbenden kunnen zien hoe het proces in de richting van het doel verloopt. Wat voor sommige mensen ook motiverend werkt. Maar wat voor anderen die het zien als een vorm van controle en wantrouwen juist demotiverend kan werken.
Het toepassen van SMART op het formuleren van doelen is dus nog niet zo eenvoudig. Het hangt namelijk af van de persoon die de doelen moet gaan realiseren hoe je SMART invult. Je zult dus de uitvoerder van de SMART doelen redelijk goed moeten kennen.
⬇ Index
SMART gebruiken
Maar laten we nu eens kijken naar hoe je SMART kunt gebruiken bij het formuleren van doelen:
Specifiek en meetbaar
Specifiek betekent in zekere zin dat het doel precies omschreven wordt. Dus ik zeg niet:
‘ik ga op vakantie’,
maar:
‘ik ga in de tweede week van Mei voor een week naar Barcelona in Spanje op vakantie’.
Ik zeg dus niet:
‘ik wil meer winst maken’,
maar:
‘ik ga dit jaar tien procent meer winst maken dan vorig jaar’.
Wat duidelijk maakt dat specifiek ook betekent dat iets meetbaar wordt. Voor veel mensen is zo’n specifiek en meetbaar doel al veel motiverender, simpelweg omdat duidelijk is wat er gaat gebeuren en wanneer. Door het specificeren en meetbaar maken wordt er veel onduidelijkheid weggenomen over het doel en hoeft men minder vragen te stellen. Wat weer meer vertrouwen in de realiseerbaarheid oproept.
Motiverend
Het specifiek en meetbaar maken van doelen zorgt dus al voor motivatie. Maar omdat verschillende mensen door verschillende zaken gemotiveerd worden, moet dat ook terugkomen in je doel. Waar de ene persoon dus al gemotiveerd raakt van het idee dat hij in de tweede week van Mei een week naar Barcelona in Spanje op vakantie gaat, daar denkt de ander:
“Met wie ga ik?”
of:
“Wat is er in Barcelona te doen in Mei?”
of:
“Waarom zou ik in Mei gaan? Wat is er zo bijzonder aan Mei in Barcelona in Spanje?”
Dat betekent dus dat het doel ook een aparte motivator moet omvatten. Als iemand bijvoorbeeld van het werk van de architect Gaudi houdt zou de Sagrada familia een reden kunnen zijn om te gaan:
“Ik ga in de tweede week van Mei op vakantie naar Barcelona in Spanje, om de Sagrada familia van Gaudi te bekijken.”
Acceptabel en relevant
Dit is een belangrijk aspect van SMART doelen formuleren. Als mensen iets namelijk niet acceptabel vinden, dan zullen ze juist gemotiveerd raken om te voorkomen dat het doel gerealiseerd worden. Zo vinden veel mensen het bijvoorbeeld niet acceptabel dat radioactief afval in zee gedumpt wordt. Het gevolg is dat ze gemotiveerd zijn om bijvoorbeeld Greenpeace te helpen het dumpen van radioactief afval in zee te voorkomen. Maar wat de een acceptabel vindt, dat kan een ander juist onacceptabel vinden. Voor de Barcelona vakantie die ik als voorbeeld gebruik krijg je dan de volgende extra toevoeging:
“Ik ga in de tweede week van Mei op vakantie naar Barcelona in Spanje, om de Segrade familia van Gaudi te bezoeken, omdat er dan minder vakantiegangers zijn. Zo kan ik rustig alles van de kathedraal bekijken en me een goed beeld vormen van wat Gaudi wilde bereiken.”
Zo’n formulering is vooral acceptabel voor mensen die van architectuur houden en vinden dat je niet alleen het totaal plaatje moet bekijken maar ook de details om een goed beeld te kunnen vormen. Voor iemand die bijvoorbeeld vindt dat een vakantie naar een kathedraal niet speciaal is, maar eerder denkt in wat iets kost, zou de motivatie kunnen zijn:
“Ik ga in de tweede week van Mei op vakantie naar Barcelona in Spanje, om de Segrade familia van Gaudi te bezoeken, omdat het dan het voorseizoen is en je goedkoper kunt reizen.”
Als het gaat om de relevantie van een doel, dan moet een doel passen binnen het lopende proces of de situatie die mensen waarnemen of zien aankomen. Zo kan ik bijvoorbeeld wel in de tweede week van Mei met vakantie willen, maar als ik bedlegerig ben vanwege een chronische ziekte dan is die vakantie niet van toepassing. De enige reden dat ik dan aan een vakantie zou kunnen denken in Barcelona is om mezelf enige afleiding te geven van mijn huidige situatie of om mezelf te motiveren gezond te worden. Een relevant doel is dus bijvoorbeeld:
“Ik ga dit jaar tien procent meer winst maken dan vorig jaar, zodat ik kan investeren in een opleiding tot coach om zo meer opdrachten binnen te kunnen halen. Zodat ik kan zorgen dat ik minder afhankelijk ben van mijn huidige opdrachtgevers.”
of:
“Ik ga een opleiding volgen tot database programmeur, zodat ik een breder takenpakket aankan, waardoor mijn werkgever mij flexiber kan inzetten. Zodat ik minder kans maak om ontslagen te worden als mijn werkgever minder opdrachten heeft.”
Realistisch en redelijk
Als het gaat om realistisch dan lijkt dat wel een beetje op acceptabel. Veel mensen vinden realistische doelen dan ook vaak heel acceptabel. Terwijl ze heel vaak acceptabele doelen niet realistisch hoeven te vinden. Zo vinden mensen het bijvoorbeeld realistisch als je een opleiding gaat volgen om je inzetbaarheid op het werk te verbreden en dat is ook meteen acceptabel. Maar zo vinden we het bijvoorbeeld ook acceptabel om een universitaire studie te gaan volgen, maar niet realistisch als je daarmee je inzetbaarheid op korte termijn wilt vergroten. Realistische doelen zijn dan ook gericht op het realiseren van een effect op korte termijn. Waarbij korte termijn van een paar maanden tot een jaar is.
Redelijke doelen vinden de meeste mensen doelen die binnen de mogelijkheden liggen. Zoals relevant betekent dat het doel dat gerealiseerd moet worden betrekking heeft op de situatie die bestaat. Zo moet een redelijk doel passen bij wat de mensen kunnen. Wat in zekere zin betekent dat je een schoonmaker niet moet vragen om een rapport te schrijven waarin hij een probleem analyse uitvoert. Terwijl je een bedrijfsadviseur niet moet vragen om olievlekken op te ruimen.
Een redelijk en realistisch doel voor iemand die een week op vakantie gaat in de tweede week van Mei is dan ook:
“Het bezoeken van de Sagrada familia van Gaudi in Barcelona, Spanje.”
Zeker als die persoon van architectuur en kathedralen houdt en maar een week vakantie per jaar heeft. Terwijl het een onrealistisch doel is voor iemand die een chronische ziekte heeft waardoor hij het bed niet uit kan.
Traceerbaar
Een volgbaar doel of met een mooi woord traceerbaar, is iets anders dan meetbaar. Traceerbaar betekent dat te zien is dat het gebeurt. Terwijl meetbaar betekent dat er cijfers zijn te noemen. Zo ben ik bijvoorbeeld traceerbaar als ik op vakantie in Barcelona, iedere dag een foto publiceer op een weblog dat ik bijhoud over mijn bezoek aan de Segrade familia. Het wordt meetbaar als ik dat iedere dag doe, zodat de thuisblijvers kunnen zien hoeveel dagen ik nog weg ben.
Nu is het wel zo dat een doel dat specifiek en meetbaar en acceptabel en relevant en realistisch en redelijk is makkelijker te volgen is, dan een doel dat vaag is. Als ik zeg dat ik op vakantie ga, dan kunnen al mijn daarop volgende momenten van afwezigheid te maken hebben met het feit dat ik op vakantie ben. Als ik zeg dat ik in de tweede week van Mei een week op vakantie ben in Barcelona Spanje om de Sagrada Familia te bezoeken, dan zijn er allerlei manieren om dat te bewijzen. Ik kan vervoersbewijzen laten zien dat ik naar Barcelona ga in de tweede week van Mei. Ik heb waarschijnlijk ook een reservering voor een verblijf in Barcelona in een hotel of bij vrienden. Ik moet mijn koffer inpakken en misschien ook wel een reisverzekering afsluiten. Een traceerbaar doel zorgt er dus voor dat er allerlei bewijzen gecreëerd kunnen worden die specifiek te maken hebben met de inhoud van het doel. Zoals het volgende doel allerlei bewijsbaarheden formuleert:
“Ik ga dit jaar tien procent meer winst maken dan vorig jaar, zodat ik kan investeren in een opleiding tot coach om zo meer opdrachten binnen te kunnen halen. Zodat ik kan zorgen dat ik minder afhankelijk ben van mijn huidige opdrachtgevers.”
Ik kan bijvoorbeeld iedere maand kijken of ik al meer winst heb gemaakt dan het jaar daarvoor in dezelfde maand. Ik kan zien of ik al genoeg geld heb om een opleiding tot coach te betalen. Ik kan vaststellen of ik de opleiding tot coach volg. Ik kan nadat ik de opleiding tot coach heb gevolgd zien of ik meer opdrachtgevers heb met andere opdrachten dan voordat ik de opleiding had gevolgd. Al die mijlpalen of traceerbare momenten kunnen ook weer motiverend werken.
⬇ Index
Conclusie
Als je SMART doelen toepast dan kan dat zeer motiverend werken. Maar wat je niet mag vergeten is dat SMART doelen specifiek zijn voor ieder individu. Je kunt dus niet algemene doelen SMART maken, omdat ze dan niet motiveren of misschien zelfs wel iemand motiveren
om je doelen tegen te werken. SMART doelen zijn dus misschien wel specifiek en meetbaar, maar dan wel specifiek voor de persoon die ze moet realiseren. SMART geformuleerde doelen zijn dan misschien wel motiverend, maar alleen als ze passen binnen dat wat iemand motiveert. SMART doelen kunnen dus misschien wel acceptabel en relevant lijken, maar alleen als de persoon die ze moet uitvoeren ze accepteert en relevant vindt. SMART doelen kunnen zelfs realistisch en redelijk zijn, maar alleen als de uitvoerder ze realistisch en redelijk vindt. Gelukkig zijn SMART doelen altijd traceerbaar als je ze specifiek, meetbaar, realistisch en redelijk maakt of de uitvoerder nu wel of niet gemotiveerd is en ze acceptabel en relevant vindt.
Extra
Afbeeldingen
- Doelen door renjith krishnan / FreeDigitalPhotos.net
- Motivatie door Ahmed Rabea
- Sagrade familia via Image after
- Resultaat door mconnors
