Wat is de Militaire Willems Orde

Algemeen

Vele Nederlanders zullen waarschijnlijk nog nooit van deze Orde gehoord hebben. Dat is niet zo vreemd, want de laatste keer dat deze hoogste helden onderscheiding werd uitgereikt was in 1955. Opeens was dan de Orde in het nieuws en wel op 29 mei 2009.

Wat is de Militaire Willems Orde

Deze onderscheiding is de allerhoogste “dapperheidsonderscheiding” die in Nederland te behalen is. Deze onderscheiding werd vastgelegd in de wet nr. 5 van 30 april 1815, een wet van 12 artikelen. Op 30 april 1940 werd deze wet “met behoud van haar deugdelijk gebleken grondslagen” herzien.

In de wet van 1815 is bepaald dat deze MWO, oftewel Militaire Willems Orde is bedoeld voor die personen die zich: “In de strijd door het bedrijven van uitstekende daden van moed, beleid en trouw, hebben onderscheiden”. Dit hoeven per saldo niet alleen Nederlanders te zijn en ook niet ten tijde van oorlog.

Samen met de Orde van de Nederlandse Leeuw is de MWO de oudste onderscheiding (gebaseerd op verdiensten) van Nederland.

Waarom een Militaire Willems Orde

In april van 1815 was er aanleiding tot het oprichten van deze orde, want het Koninkrijk der Nederlanden kreeg te maken met opmars van Napoleon. Pas in 1814 waren de Noordelijke Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden samengegaan in het Koninkrijk der Nederlanden. Koning Willem I werd pas in maart 1815 Koning, daarvoor was hij sinds 1813 soeverein vorst.

De eerste koning vond dat hij een onderscheiding voor dapperheid nodig had om zijn militairen in de strijd, die ongetwijfeld ging komen, te kunnen belonen voor hun daden.

Graden van de MWO

De koning(in) der Nederlanden is de grootmeester van de Ridderorde. De onderscheiding wordt gedragen aan een lint in de kleur oranje met 2 nassau blauwe strepen. De Militaire Willems Orde kent verschillende graden namelijk:

1.Grootkruis, ridder 1e Klasse

Een groot wit geëmailleerd kruis van 50 mm (het Bourgondische kruis 42 mm) aan een brede sjerp van 10,1 cm, dat over de rechterschouder wordt gedragen. De omlijsting van het grootste kruis, het medaillon, de punten, de lauwerkrans, de W en de kroon zijn van goud. Een uit 40 stralen bestaande zilveren bolvormige ster. De middellijn is 80 mm en de punten zijn gepareld.

2.Commandeur, ridder 2e klasse

Het kruis wordt gedragen aan een 55 mm breed lint om de hals of op de linkerborst zonder lint. Het kruis is wit geëmailleerd en heeft een middellijn van 50 mm, het Bourgondische kruis 42 mm. De omlijsting van het grootste kruis, het medaillon, de punten, de lauwerkrans, de W en de kroon zijn van goud.

3.Ridder 3e klasse

De Ridders dragen het kruis met een gouden kroon aan een 27 mm breed lint met rozet op de linkerborst. Het wit geëmailleerde kruis heeft een middellijn van 42 mm en het Bourgondisch kruis is 36 mm. De omlijsting van het grootste kruis, het medaillon, de punten, de lauwerkrans, de W, en de kroon zijn van goud.

4.Ridder 4e klasse

De Ridders 4e klasse dragen het kruis van zilver met zilveren kroon, maar de vuurslag in goud, aan een 27 mm breed lint op de linkerborst. Het kruis is wit geëmailleerd en heeft een middellijn van 42 mm, het Bourgondisch kruis 36 mm. De omlijsting van het grootste kruis, het medaillon, de punten, de lauwerkrans, de W en de kroon zijn van zilver.

Procedure van de toekenning

De zittende minister van Defensie laat het Kapittel der Militaire Willems Orde weten wie is voorgedragen. Het Kapittel brengt minister van Defensie een advies uit. Niet alleen kijken zij naar de daden en verklaringen, maar zij adviseren de minister ook in welke graad de MWO moet worden uitgereikt. Het Kapittel bestaat eigenlijk alleen uit dragers van de MWO, maar gezien de leeftijd van deze ridders nemen nu hoge militairen van de vier krijgsmachtsonderdelen zitting in de raad.

De minister draagt de voordracht voor bij de grootmeester (dus de koningin) van de Orde. De voordracht, begeleid door een koninklijk besluit, wordt door de koning(in) ondertekend. Hierna tekent ook de minister van Defensie dit besluit. Dan pas reikt de koningin deze onderscheiding (met bijhorend diploma) uit, en dan wordt pas aan de nieuwe ridder bekend gemaakt op welke basis hij deze onderscheiding krijgt uitgereikt.

Tot aan 1940 (de wetswijziging) was deze onderscheiding alleen voorbehouden voor militairen. Vanaf 1940 konden ook burgers in aanmerking komen voor de Militaire Willems Orde.

Statistieken

De eerste onderscheiding werd in 1815 uitgereikt aan erfprins Willem Frederik George Lodewijk van Oranje Nassau. Hij ontving naar aanleiding van zijn aanvoerderschap bij de slagen bij Quatre Bas en Waterloo (beiden tegen Napoleon) het grootkruis.

Tot aan 1930 is de MWO (6.000x aan personen) uitgereikt aan:

  • 1.004 militairen naar aanleiding van de veldslagen Quatre-Bras en Waterloo
  • 842 militairen naar aanleiding van de Tiendaagse Veldtocht en de veldslag bij Antwerpen
  • 3.000 militairen in Indië
  • 850 militairen naar aanleiding van de Atjeh oorlog
  • 305 militairen naar aanleiding van diverse zaken

Sinds de capitulatie van Nederland in de Tweede Wereldoorlog, is de MWO uitgereikt aan personen:

  • 34x naar aanleiding van de gevechten tussen 10 en 15 mei 1940
  • 38x naar aanleiding van de gevechten in Indië tussen 1942 en 1945
  • 35x naar aanleiding van het verzet in Nederland gedurende de Tweede Wereldoorlog
  • 40x naar aanleiding van gevechten in Nederland tussen 1944 en 1945
  • 26x naar aanleiding van politionele acties tussen 1946 en 1949
  • 21x naar aanleiding van diverse zaken, inclusief Korea.
  • 1x naar aanleiding van militaire zaken in Afghanistan

Van de onderscheidingen vanaf 1940 zijn er 60 MWO’s postuum toegekend, waarvan er 38 buitenlanders waren en 17 burgers.

Koningen, keizers en staatshoofden

Binnen de orde is een categorie waarin koningen, keizers en staatshoofden zijn “ondergebracht”. De etiquette in de 19e eeuw schreef min of meer voor om uit beleefdheid, bevriende vorsten te onderscheiden. In deze categorie zijn onder andere opgetekend:

Heel opmerkelijk is dat na de Tweede Wereldoorlog koningin Wilhelmina der Nederlanden de onderscheiding uitgereikt kreeg voor haar werkzaamheden gedurende de oorlog. Deze werd haar uitgereikt nadat haar dochter Juliana de troon had bestegen. Samen met Jos Gemmeke-Mulder zijn zij de enige vrouwen die de onderscheiding ooit hebben ontvangen.