Waaruit bestaat het gemeentebestuur

Inleiding

In Nederland wordt op verschillende lagen bestuur uitgeoefend. Zo heb je de overheid, het provinciebestuur en verschillende Europese instellingen zoals de Europese Unie. Het bestuurlijke orgaan dat het dichtst bij de mensen staat, is echter nog niet genoemd. Dat is namelijk het gemeentebestuur. Maar hoe is het gemeentebestuur eigenlijk opgebouwd? Welke mensen met welke functies maken deel uit van dit bestuur?

Gemeenteraad

In Nederland staat aan het hoofd van iedere gemeente de gemeenteraad. Deze bestaat uit volksvertegenwoordigers, in dit geval ook wel gemeenteraadsleden genoemd. Het is afhankelijk van het inwoneraantal van de gemeente, hoeveel gemeenteraadsleden er in het bestuur mogen. Gemeentes met minder dan 3000 inwoners hebben 9 gemeenteraadsleden. Gemeentes met meer dan 200.000 inwoners hebben er maar liefst 45. De voorzitter van de gemeenteraad is de burgemeester. Hij is ook nog eens voorzitter van het college van Burgemeester en Wethouders. Dit college is het dagelijkse bestuur van de gemeente en neemt dus gezamenlijk gemeentelijke beslissingen.

Taken

Maar een deel van de gemeenteraadsleden zijn wethouders. Er zijn dus ook raadsleden die niet voor het dagelijkse bestuur van de gemeente zorgen. Ondanks dit hebben ze wel degelijk een belangrijke taak. Ze moeten namelijk het college van B&W controleren. Voeren zij hun taken wel goed uit? Maken ze geen grote fouten? De taak van een ‘’gewoon’’ raadslid is dus te vergelijken met die van een Tweede Kamerlid, die de regering controleert. De wethouders en burgemeester zorgen dus voor het dagelijkse bestuur van de gemeente. Hun taak is dus te vergelijken met die van ministers, maar dan op kleinere schaal natuurlijk.

Wethouders en burgemeester nemen besluiten over vraagstukken als: wanneer is het koopzondag? Waar bouwen we nieuwe appartementen? Mogen er auto’s rijden in het stadscentrum? De plannen kunnen door een wethouder in een voorstel geuit worden. Zo’n voorstel kan dan luiden: iedere zondag wordt koopzondag. De gemeenteraad gaat dan stemmen over dit voorstel. De wethouder die het voorstel gemaakt heeft, mag zelf niet meestemmen.

Verkiezing

De verkiezing van gemeenteraadsleden, wethouders en burgemeester gebeurt niet geheel democratisch. Dat wil zeggen dat burgers niet in alle gevallen bepalen wie welke functie gaat vervullen. Bij de gemeenteraadsleden is dit nog wel zo. Zij worden democratisch gekozen door kiesgerechtigde burgers van de desbetreffende gemeente bij de Gemeenteraadsverkiezingen. Deze verkiezingen vinden om de vier jaar plaats, met in 2014 de eerst volgende. De verkiezing van raadsleden vindt ongeveer op dezelfde manier plaats als de Tweede Kamerverkiezingen. Mensen kunnen namelijk stemmen op personen van een bepaalde politieke partij. Stel nou dat 50% van de stemmen op een PvdA-kandidaat is uitgebracht, dan zal ook 50% van de zetels in de gemeenteraad naar de PvdA gaan.

Wethouders en burgemeesters worden niet door het volk, de kiesgerechtigde burgers, gekozen. Een burgemeester wordt vanaf hoger niveau gekozen, namelijk door de regering. De gemeenteraad heeft hier een adviserende functie bij. Af en toe laait de discussie op over de verkiezing van de burgemeester. Verschillende partijen menen dat dit democratischer moet gebeuren en dat de burgers van een gemeente de burgemeester moeten kunnen kiezen. De wethouders worden door de gemeenteraad gekozen. Vaak is het zo dat verschillende gemeenteraadsleden tot wethouder vernoemd worden, maar er kan ook besloten worden om iemand van buiten de gemeenteraad tot wethouder te maken. Iedere gemeente moet minimaal 2 wethouders hebben. Het maximum aantal moet onder de 20% van het totale aantal raadsleden van de gemeente blijven.  

Conclusie

Het gemeentebestuur bestaat uit de gemeenteraad: gemeenteraadsleden en het college van B&W. Dit college bestaat uit een burgemeester en wethouders. Zij vormen het dagelijkse bestuur van de gemeente. De raadsleden controleren het college. Alleen de raadsleden worden democratisch door de burgers van de gemeente gekozen. Wethouders worden gekozen door de raadsleden en de burgemeester wordt door de regering gekozen.

Bronnen afbeelding: Wikimedia Commons, Ceinturion