Socialisme versus Liberalisme

In de politieke arena van de meeste landen worden socialisme en liberalisme voorgesteld als tegenstellingen. In een vorig artikel heb ik proberen duidelijk te maken dat ze niet echt elkaars tegenpolen zijn, maar dat ze slechts andere manieren toepassen om hetzelfde doel te realiseren, namelijk een bestaansminimum garanderen voor hun aanhangers. Dus is er wel sprake van een versus als het gaat om socialisme en liberalisme. Volgens politici natuurlijk wel, want anders maakt het niet uit op wie je stemt. Maar is een benoemde tegenstelling wel een echte tegenstelling in de werkelijkheid van elke dag.

Liberalisme en socialisme

Liberalisme

Ik las ergens dat iemand beweerde dat liberalisme voortkwam uit de verlichting. Maar als we eerlijk naar de geschiedenis kijken, dan zie je eigenlijk dat liberalisme zo oud is als de mensheid. Het is een menselijke eigenschap om voor zichzelf te willen zorgen, het doel dat het liberalisme zich stelt te realiseren. Eigenlijk zeg ik dat niet goed. Het is een eigenschap van levende wezens om voor zichzelf te willen zorgen. Eigenlijk zijn er maar een paar soorten levende wezens die niet voor zichzelf willen zorgen. Voorbeelden daarvan zijn prionen, virussen en parasieten.

Socialisme

Het vreemde is echter dat het socialisme dat als doel stelt zorgen voor de ander, net zo goed een eigenschap is van levende wezens. Alle levende wezens, op een paar na, met nakomelingen willen die nakomelingen verzorgen zodat ze volgroeid raken en voor zichzelf kunnen zorgen.

Socialisme voor Liberalisme

Je zou dus heel cru kunnen stellen: zonder socialisme geen liberalisme, maar ook: zonder liberalisme geen socialisme. Want hoe kun je voor een ander zorgen, als je niet voor jezelf kunt zorgen. Hoe kun je iemand te eten geven als je zelf geen eten hebt. Laten we eerlijk zijn, er zijn maar weinig parasieten die op parasieten zitten die niet op een levend wezen zitten dat voor zichzelf kan zorgen. Ik heb tenminste nog nooit mistletoe aan zichzelf zien hangen. Maar ik hoor het graag als iemand anders het wel heeft gezien. Ik heb ook nog nooit gehoord van een luis of vlo die op een luis of vlo zat, die niet op een ander levend wezen zat. (Eigenlijk wel een beetje poëtische gerechtigheid een luis of vlo die een parasiet parasiteert).

Liberalisme versus Socialisme

Er is dus in de kern van het socialisme en liberalisme geen verschil tussen beide stromingen. Het gaat hun er beide om dat het individu de kans krijgt om te leven. Het grote verschil is, dat het liberalisme daarvoor het individu de mogelijkheden wil bieden terwijl het socialisme het individu daarbij wil helpen. Waarbij het socialisme gelijk heeft, want als een individu nog niet voor zichzelf kan zorgen, dan moet je het helpen. Terwijl het liberalisme ook gelijk heeft, want als een individu voor zichzelf kan zorgen, dan moet je het de vrijheid geven.

Je kunt dus de vraag:

“Zijn liberalisme en socialisme eigenlijk wel tegenstellingen als ze beide praktische pogingen doen om mensen een bestaansminimum aan te bieden?”

met nee beantwoorden, want ze zijn uitingen van dezelfde wens, mensen helpen te overleven, maar vanuit verschillende ontwikkelingsfasen bekeken. In die zin vullen liberalisme en socialisme elkaar dus aan en zijn ze geen tegenstellingen.

Tegenstelling liberalisme en socialisme

Maar hoe kan het dan dat liberale politici en socialistische politici voortdurend beweren dat het liberalisme en socialisme tegenstellingen zijn, als ze opvolgend op elkaar zijn? Voor een deel wordt dat veroorzaakt door het feit dat veel mensen denken in tegenstellingen, de wereld is wit of zwart of Noord versus Zuid of Ajax versus Feyenoord, goed of slecht. Maar voor een ander deel wordt de tegenstelling tussen socialisme en liberalisme veroorzaakt door het egoïsme van politici en dan vooral het egoïsme van sommige politici, die zichzelf liberaal noemen, maar egoïstische zijn.

Liberaal of egoïst 

De tegenstelling tussen liberalisme en socialisme bestaat niet. Er is wel een tegenstelling tussen egoïsme en socialisme.

 Dat die tegenstelling wordt uitvergroot door egoïsten heeft twee redenen.

Ten eerste natuurlijk het feit dat socialisme een veel sterkere politieke stroming is dan egoïsme, omdat zij haar kiezers voortdurend paait met ondersteuning en bescherming en samenwerking. Het socialisme benadrukt de verschillende sociale aspecten die mensen voelen ten aanzien van hun medemens en probeert die in de politieke arena handen en voeten te geven.

Ten tweede wil je als egoïst juist een zwak socialisme, want dan kun je doen wat je wilt, namelijk je eigen behoeftes bevredigen, ook als dat ten koste gaat van je medemens. Dat kan alleen als je het socialisme als een bemoederende en betuttelende politieke stroming presenteert, die de ander zijn vrijheden ontneemt. Precies dat wat egoïsten zelf zullen doen als ze de kans krijgen, omdat alleen als de ander onvrij is, kun je als egoïst het maximale eigen voordeel realiseren.

Maar waarom verstoppen egoïsten zich dan achter het label van liberaal?

Egoïst of liberaal

De reden dat egoïsten zich liberaal noemen, heeft te maken met het feit dat egoïsme een negatieve vorm van liberalisme is. Een liberaal zegt dat iedereen mens vrij is in zijn keuzes, voor zover die keuzes anderen niet hindert in hun keuzes. Dat betekent dat je goed naar je omgeving moet kijken en keuzes moet maken in samenspraak met anderen. Het Latijnse woord liber wordt door liberalen dus uitgelegd als vrijheid in gebondenheid of afhankelijkheid. Net zoals socialisten zeggen dat keuzes die je maakt ten voordele van iedereen moet zijn.

Een egoïst voelt zich dan ook aangetrokken tot het liberalisme, omdat hij het woord vrijheid hoort. Maar in het hoofd van een egoïst betekent vrijheid dat je kunt doen waar je zin in hebt zonder dat je met anderen rekening hoeft te houden. Een egoïst is een liberaal zonder het besef van zijn omgeving. Je zou ook kunnen zeggen: een egoïst is een mens die het stadium van baby nooit is ontgroeit. Iedereen moet meteen voor hem klaar staan op ieder moment van de dag, zonder dat hij rekening hoeft te houden met de ander.

Liberaal in naam

Een egoïst noemt zichzelf dus een liberaal omdat hij liberalisme op zijn eigen persoonlijke manier uitlegt als het recht om te doen waar je zin in hebt, zonder dat je rekening hoeft te houden met anderen. Ieder mens is vrij om te doen wat hij wil. De persoonlijke spreuk van een egoïst is dan ook:

Ieder voor zich en god voor ons allen.

Een egoïst ziet de wereld als een zero sum game. Er is niet voldoende voor iedereen, dus moet je de ander zien als de vijand, die uit is op jouw bezit om te voorkomen dat hij honger zal lijden.

Voor een liberaal is deze gedachtengang van 'ikke ikke ikke en de rest kan stikke', een verwerpelijke gedachte, ze gaat namelijk in tegen het liberale idee dat ieder mens vrij is in zijn keuzes tot die keuze de vrijheid van de ander beperkt. Het parool van een liberiaal is dan ook:

Mijn vrijheid eindigt waar die van de ander begint.

Een liberaal zal dan ook altijd kunnen samenwerken met een socialist, want een socialist wil niet de vrijheid van anderen beperken, maar deze slechts faciliteren, door ondersteuning te bieden vanuit de groep waar dit kan en dit in het voordeel van de groep is. Maar een egoïst kan niet samenwerken met een socialist, want de socialist zegt dat je de groep moet respecteren, terwijl een egoïst alleen zichzelf wil respecteren, zelfs als dat tot gevolg heeft dat hij helemaal alleen door het leven moet. Een socialist is dus de grootste vijand van een egoïst en moet daarom te vuur en te zwaard bestreden worden, want de individuele vrijheid van de egoïst staat boven alles, daar moet alles voor wijken en moet door iedereen ondersteund worden.

Egoïst versus socialist

Een egoïst kan zichzelf dus liberaal noemen, hij ziet tenslotte de vrijheid waar de liberaal voor staat als een belangrijk recht van het individu. Maar hij ziet de socialist als zijn vijand, als tegenstelling voor hemzelf, omdat hij zijn vrijheid ondergeschikt moet maken aan de vrijheid van anderen.

Er is dus geen tegenstelling tussen socialisme en liberalisme, maar wel tussen egoïsme en socialisme. Een egoïst zal daarom zich als liberaal presenteren om vervolgens het socialisme als een vijand van de vrijheid te presenteren, om zo zijn eigen vrijheid zo groot mogelijk te kunnen maken. Voor een egoïst is de ander namelijk altijd ondergeschikt en de vrijheid van de ander is ondergeschikt aan de vrijheid van de egoïst. De ander moet zelfs zijn vrijheid willen opofferen om de vrijheid van de egoïst zeker te stellen en te garanderen.

Liberalisme, socialisme en Egoïsme

Ik stelde in een ander artikel de vraag:

Zijn liberalisme en socialisme tegengesteld.

Het blijkt nu dat socialisme en liberalisme niet tegengesteld zijn, maar in elkaars verlengde liggen. Naarmate meer mensen zelfstandig worden dankzij de ondersteuning die het socialisme biedt is het voor steeds meer mensen mogelijk om liberaal te zijn. Maar het liberalisme kan alleen bestaan als het zich houdt aan haar eigen gedachtengang:

Mijn vrijheid eindigt waar die van een ander begint.

Zodra een liberaal de gedachte ontwikkelt:

Mijn vrijheid gaat boven alles, ook als dat ten koste gaat van de vrijheid van anderen,

en hij dus egoïstisch wordt en niet langer een liberaal is, dan ontstaat de tegenstelling. Maar dan is het niet een tegenstelling tussen liberaal en sociaal, maar een tegenstelling tussen egoïsme en socialisme.

Afbeeldingen

Open raam door Thomas Max Müller  / pixelio.de

Handen door redsheep  / pixelio.de