Wie was de laatste liberale premier

Algemeen

Met Mark Rutte krijgen we weer een liberale minister president, dit na vele jaren CDA en PvDA premiers, zoals Jan Peter Balkenende, Wim Kok en Ruud Lubbers. Om uit te komen bij de laatste liberale premier (voor Rutte) moeten we bijna 100 jaar terug in de geschiedenis. In 1913 was het Cort van der Linden die door de toenmalige koningin met zijn kabinet werd beëdigd. In de velen jaren na zijn regeringsperiode heeft Nederland wel kabinetten gekend met de VVD, maar nooit werd uit deze partij de premier geleverd. Zelfs Wiegel, Bolkestein en Nijpels wisten het niet zover te schoppen.

Cort van der Linden

In Den Haag wordt op 14 mei 1846 een zoon geboren bij (Tweede Kamerlid en landsadvocaat) Gijsbertus Martinus van der Linden en Jacoba Henrietta Wittewaall. De jongen krijgt de namen Pieter Wilhelm Adrianus Cort. Van de laatste naam wordt in zijn studententijd de t aan zijn naam h toegevoegd, waarschijnlijk omdat zijn grootvader Wittewaal zo heette). Huisvriend van huize Van der Linden was Johan Thorbecke. Nadat hij het gymnasium heeft afgerond, gaat hij rechten studeren aan de Rijksuniversiteit van Leiden. Hij promoveerde in 1869 op het onderwerp “Beschouwingen over het strand”.

Cort als familieman

Cort trouwt op 29 mei 1873 met Joanna Diderica Wittewaall, zij overlijdt kinderloos op 6 maart 1874. Enkele jaren later trouwt hij op 28 juli 1880 met Johanna Cornelia de Koning. Met haar krijgt Cort 4 zoons, in alfabetische volgorde:

• Gijs
• Jacobus
• Rudolph
• Willem

Publikaties door Van der Linden

• In 1869 schreef hij zijn proefschrift Beschouwingen over het strand.
• In 1886 schreef hij het boek Richting en beleid der liberale partij
• In 1887 volgde zijn derde en laatste publicatie, het boek Leerboek der Financiën.

Carrière Van der Linden

De carrière van Cort van der Linden is lang en indrukwekkend. Deze ziet er als volgt uit:

• Van 1869 tot 1879 beoefende hij het ambt van advocaat uit. Hij heeft gedurende deze jaren onder andere de verdediging gevoerd van de verdachte Hendrik Jut, hij werd verdacht en veroordeeld voor tweevoudige moord.
• Van 1879 tot 1881 was hij commies griffier van de Tweede Kamer.
• Van 1881 tot 1891 is hij hoogleraar in de staathuishoudkunde aan de Universiteit van Groningen.
• Van 1891 tot 1896 hetzelfde hoogleraarschap aan de Universiteit van Amsterdam.

Politiek en Van der Linden

In 1897 werd hij onder premier Pierson-Goeman Borgesius minister van Justitie en Sociale wetgeving. Op deze ministerspost heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan de:

• Woningwet
• Leerplichtwet
• Ongevallenwet

Vier jaar later voltrekt hij als bijzonder ambtenaar van de burgerlijke stand het huwelijk van koningin Wilhelmina en hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwein. Nadat de liberalen de verkiezingen verliezen neem Van der Linden zitting in de Raad van Staten. Ondanks dat hij eerder gevraagd wordt premier te worden, weet hij dit tegen te houden tot 1913. Op zijn 67e wordt Van der Linden in augustus 1913 premier van Nederland.

Kabinet van Van der Linden

Het liberale kabinet van Van der Linden, met 9 ministeries, gedurende de periode 1913-1918 zag er als volgt uit:

Ondanks dat de Eerste Wereldoorlog in augustus 1914 uitbrak, weet Cort van der Linden en zijn kabinet de volgende maatregelen te nemen:

• In 1917 is het toegestaan dat vrouwen ook naar de stembus mogen, dus het kiesrecht wordt aangepast. Vrouwen mogen ook gekozen worden en een opkomstplicht voor stemmen wordt van kracht.
• Het openbaar en bijzonder onderwijs worden gelijkgesteld. Tenminste op het gebied van de financiële mogelijkheden (subsidies) om naar eigen inzicht hun leerlingen te onderwijzen. Deze maatregel is anno 2010 nog steeds van kracht.
• Het districtenstelsel wordt vervangen door een zogenaamd stelsel van evenredige vertegenwoordiging. In 1918 wordt op deze manier voor het eerst verkiezingen gehouden.

Gedurende de oorlog ondervond Nederland veel last van de Britse zeeblokkade en de Duitse onderzeebootoorlog. Hierdoor werd de in- en uitvoer van onder andere voedsel ernstig belemmerd. Ondanks dat Van der Linden ongewone maatregelen moest nemen, werd hij door deskundigen als een waar staatsman beschouwd. Hij wist namelijk Nederland neutraal en buiten de oorlog te houden.

Zelfs de zeer kritische koningin Wilhelmina was zeer gecharmeerd van deze premier. Een citaat uit het door haar geschreven Eenzaam maar niet alleen: “Regeren, de juiste maatregelen treffen, dat was voor alles nodig en dit geschiede dan ook, dank zij het verstandige en vooruitziende beleid van het kabinet Cort van der Linden”.

Van der Linden na 1918

Na zijn premierschap heeft hij nog tot 1934 zitting in de Raad van State.

Op 18 juli 1935 sterft de dan 89 jarige Cort van der Linden en wordt begraven in Den Haag op de begraafplaats Oud Eik en Duinen. Van der Linden krijgt een staatbegrafenis waarbij ook een afvaardiging was van koningin Wilhelmina en prinses Juliana. Een citaat uit de krant “Het Vaderland” van 18 juli 1935 (de dag van de begrafenis): “Het was heden een dies ater voor ons vaderland, nu een zijner grootste en trouwe dienaren naar zijn laatste rustplaats werd gebracht.”