Mag ik foto's van bekende mensen gebruiken voor reclame

Foto gebruiken van bekende personen

Mag een met toestemming genomen foto worden gepubliceerd in een tijdschrift? Mag met uw foto reclame worden gemaakt zonder uw toestemming? Kunt u hiertegen optreden ook als u geen beroemdheid bent? Oftewel wat zijn in een bepaalde situatie uw portretrechten? Gemakkelijkheidshalve zullen we het hebben over beelden. Hiermee wordt elke afbeelding bedoeld: een foto, een borstbeeld, een video-opname, een schilderij, deelname aan een TV kwis, deelname aan een betoging, een bedrjfsreportage, een foto gemaakt met een GSM tijdens een optreden van Madonna, een opname van de training van Ajax met uw huiscamera.

Portretrecht of fotorecht in het algemeen

Een belangrijk onderscheid dient te worden gemaakt tussen beelden die in opdracht van de geportretteerde zijn gemaakt en niet in opdracht gemaakte portretten.

Portretrecht in opdracht (dus met toestemming) van de geportretteerde

Degene die een opdracht tot het maken van een portret heeft gegeven staat wettelijk gezien het sterkst.
In principe mag dat portret niet openbaar worden gemaakt indien daartoe geen toestemming is gegeven.

Portretten zonder opdracht van de geportretteerde gemaakt: ingewikkeld!

Degene die zonder opdracht daartoe (lees zonder toestemming) in beeld gebracht is, kan zich tegen de openbaarmaking daarvan verzetten als hij daarbij een redelijk belang heeft. Publicatie van het beeld kan in een dergelijk geval dus onrechtmatig zijn.
Het 'redelijk belang': uiteraard een vaag begrip en afhankelijk van geval tot geval en van alle omstandigheden. Een redelijk belang kan bijvoorbeeld de bescherming van de persoonlijke levenssfeer(privacy) zijn. Desnoods wordt er een rechter ingeschakeld.

Voorbeeld 1: een dader of slachtoffer van een misdrijf die niet in een krant wil worden afgebeeld, kan zich hierop beroepen. Daarentegen een politicus, een bekend zakenman, een topsporter of een ander algemeen bekend persoon kan zich niet zo gemakkelijk beroepen op een beweerd redelijk belang, en zich verzetten tegen publicatie van een portret.
Voorbeeld 2: commerciële belangen: een bekende sporter of popster kan zijn foto willen gebruiken om geld te verdienen door middel van merchandising. Dan is het redelijk belang erin gelegen dat zij kunnen delen in de voordelen van een exploitatie door de openbaarmaking van hun afbeeldingen voor commerciële doeleinden. Dit behoeven zij niet toe te laten zonder daarvoor een vergoeding te ontvangen.
Voorbeeld 3: de afgebeelde persoon wordt in de afbeelding voor schut gezet of belachelijk gemaakt. Bepalend is daarbij niet de bedoeling van de maker maar of het zo opgevat kan worden; met andere woorden iemand kan zich door een foto in zijn eer aangetast kan voelen.
Voorbeeld 4: de afbeelding wordt gebruikt om reclame of propaganda te maken voor iets waar de afgebeelde persoon niet achter staat.
Voorbeeld 5: nieuwsfoto's in kranten en tijdschriften zijn een uitzondering: deze vallen onder de vrijheid van nieuwsvoorziening. Het is vaak lastig te beoordelen of iets nieuwsvoorziening of commercieel gebruik is. Bij twijfel kunt u toestemming vragen aan de geportretteerde of advies inwinnen bij een deskundige.
Voorbeeld 6: gewone burgers moeten soms aanvaarden dat ze in het kader van actualiteitsverslaggeving gefilmd of gefotografeerd worden, bijvoorbeeld bij een openbare manifestatie, staking, popconcert. Beeldjournalisten kunnen immers altijd opnamen maken van een openbare plaats mét de personen die zich daar op dat moment bevinden, bijvoorbeeld in een justitiepaleis. Voor actualiteitsbeelden en opnames van een massa geldt het portretrecht dus niet.

Tweestrijdig

De twee aspecten van 'portretrecht' - Enerzijds: de rechten van de geportretteerde; - Anderzijds: het auteursrecht van de fotograaf op de door hem gemaakte foto.

Particulieren

Wie een interview toestaat aan een tv-journalist wordt verondersteld meteen zijn toestemming te geven voor de weergave van zijn beeltenis.
Hetzelfde geldt voor iemand die een persconferentie geeft. Maar in andere gevallen geldt dat de journalist eerst om toestemming moet vragen voor hij een privé persoon in beeld brengt en zeker wanneer het beeld voor commerciële doeleinden wordt gebruikt.

Publieke figuren

Politici, magistraten, bedrijfsleiders, filmsterren, kunstenaars, sportfiguren en andere publieke figuren worden verondersteld toe te staan dat hun afbeelding wordt gebruikt in het kader van actualiteitsverslaggeving of om het publiek te informeren.
Toch moet tot op zekere hoogte ook de privacy van deze publieke figuren worden beschermd. Zo veroordeelde een rechtbank de publicatie van een foto van een onderzoeksrechter in badpak tijdens haar vakantie.
Ook de publicatie van beelden van publieke figuren voor commerciële doeleinden is niet zomaar toegelaten.

SPORTERS!

Het bestaan van 'foto'recht betekent dat elke topsporter zijn naam, afbeelding, persoon en prestaties te gelde kan maken door derden toestemming te geven tot commerciële exploitatie daarvan. Dit schept voor de sporter de mogelijkheid om tot op zekere hoogte zijn populariteit te verzilveren.
Meestal krijgen zij te maken met de handel in populariteit bij het sluiten van sponsorcontracten. Deze contracten geven aan de sponsor het recht om op de een of andere wijze gebruik te maken van de afbeelding van sporters voor reclamedoeleinden.
Hierdoor krijgen sporters het recht om een geldbedrag te vragen als sponsors of andere partijen commercieel gebruik willen maken van hun foto.

Weetjes

Justin Henin verdiende 80% van haar inkomen met start- en prijzengeld en 20% met portretrecht.
Tia Hellebaut: precies andersom: zijn verdiende 80% van haar inkomen door portretrecht.
Er zijn geruchten dat Johan Cruijff onder het miljoen Euro niet aanspreekbaar is.
Marco van Basten startte in 2006 een juridische procedure tegen Dutch Filmworks omwille van vermeend onrechtmatig gebruik van zijn beeltenis op een DVD 'De mooiste doelpunten aller tijden'(deel 2). Op deze DVD staan in totaal 29 doelpunten en op de cover van de DVD staat de bij dit artikel getoonde foto. Zowel op grond van schending van de privacy als commerciële belangen was Marco het niet eens met het gebruik van zijn foto, noch van de getoonde doelpunten, zonder zijn toestemming te hebben gegeven. DF heeft de rechtzaak verloren en werd verplicht om de DVD uit de handel te nemen en van hun website te verwijderen.
Als je even Googelt, blijken er zo'n 950 afbeeldingen van Van Basten op internet te staan (wel niet allemaal van hem!).

Conclusie

Wees voorzichting met foto's te gebruiken voor reclamedoeleinden! Zeker voor zakelijke doeleinden: raadpleeg eerst een merkengemachtigde vooraleer u ongewild illegale dingen doet die veel geld kunnen kosten!