Wat is een guillotine

Inleiding

De ergste straf die een misdadiger tegenwoordig kan krijgen in Nederland en België, is een levenslange gevangenisstraf zonder kans op vervroegde vrijlating. Vroeger konden de straffen echter veel wreder zijn. Je kon de doodstraf opgelegd krijgen. Met onder andere de guillotine kon dit vonnis daadwerkelijk worden voltrokken. Maar wat is een guillotine dan eigenlijk precies?

Geschiedenis

De Franse politicus en arts Joseph-Ignace Guillotin is de persoon naar wie de guillotine is genoemd. Op 10 oktober 1789 hield hij in de Franse Nationale Vergadering een toespraak. Deze toespraak ging over een nieuwe manier van het uitvoeren van de doodstraf. Hij pleitte voor een snelle en (haast) pijnloze manier van executeren. Een apparaat dat het hoofd van de veroordeelde snel af zou hakken, leek hem een goede manier. Er werd echter veel kritiek geuit op zijn idee en het werd snel naar de prullenbak verbannen.

Een jaar later werd in de Franse Nationale Vergadering alsnog een voorstel goedgekeurd dat ervoor zorgde dat vanaf dat moment iedere terdoodveroordeelde onthoofd moest worden, handmatig. Verschillende beulen lieten echter weten dat hun zwaarden te snel zouden verslijten als ze veel mensen handmatig zouden moeten onthoofden. Daarom werd er toch weer voorgesteld om mensen mechanisch te onthoofden. Pianomaker Tobias Schmidt ontwierp samen met chirurg Antoine Louis zo’n machine: de persoon moest plat gaan liggen op een plateau, met zijn gezicht naar beneden. Een zeer scherpe bijl die vanaf een paar meter hoogte naar beneden viel, zou de veroordeelde binnen een fractie van een seconde van zijn hoofd ontdoen. Met gewichten werd er voor gezorgd dat de bijl snel genoeg naar beneden zou vallen. Na het apparaat een tijd getest te hebben met schapen en lijken, werd op 29 april 1792 de guillotine officieel in gebruik genomen. Het apparaat raakte in Frankrijk bekend onder de naam ‘’bois de justice’’, wat ‘’hout van gerechtigheid’’ betekent.

Gebruik

Tijdens de Franse Revolutie, de periode in de 18^e eeuw waarbij duizenden Fransen zich tegen de macht van de adel keerden, werden naar schatting tienduizenden mensen onthoofd door middel van de guillotine. Wellicht in Parijs alleen al 40.000.

Aan het begin van het executieproces werd een veroordeelde op de buik op een houten plank neergelegd. Daarna werd hij daarop met een riem stevig vastgebonden zodat hij niet kon tegenstribbelen of in een vervelende positie terecht kon komen waardoor de executie wellicht erg pijnlijk werd. Hij moest zijn hoofd door een gat in twee rechtopstaande platen steken. Tussen die twee platen zat een kleine spleet waar het hakmes doorheen kon vallen. Het hoofd viel in een mand die voor de guillotine al was neergezet.

Destijds zeiden verschillende artsen dat de guillotine helemaal geen pijnloze manier van executeren was. Zij meenden dat de hersenen niet gelijk na het onthoofden het bewustzijn verloren, maar dat dit nog zeker een seconde of dertig zou duren. Tegenwoordig worden deze argumenten echter ontkracht. Wanneer de halsslagader die door de nek loopt, wordt doorgehakt, verlies je vrijwel gelijk het bewustzijn.

In Nederland en België

Er zijn slechts een handjevol gevallen bekend waarbij Nederlanders werden onthoofd en gedood door middel van de guillotine. De laatste keer is zo’n twee eeuwen geleden geweest: op 1 mei 1813. In Den Haag werd Andriana Bouwman ter dood veroordeeld omdat ze een boerderij in brand had gestoken. Door middel van de guillotine is zij uiteindelijk aan haar eind gekomen. Een jaar eerder, om precies te zijn op 15 juni 1812, werd de guillotine voor de eerste maal gebruikt in Nederland, op een plein in Amsterdam. Een Nederlander die niet in Nederland is onthoofd, is Marinus van der Lubbe. Deze persoon werd in nazi-Duitsland onthoofd omdat hij was veroordeeld voor brandstichting in het Rijksdag-gebouw.

In België zijn vaker mensen onder de guillotine gelegd. De reden hiervoor is dat België dichter bij Frankrijk, het land waar het werktuig werd uitgevonden, ligt dan Nederland. De guillotine werd dus eerder geïntroduceerd in België dan in Nederland. Ook hebben de Belgen pas een behoorlijke tijd na de Nederlanders de guillotine afgeschaft als strafmaatregel. Zo werd op 8 mei 1856 pas voor de laatste keer gebruik gemaakt van dit werktuig. Toen kwam Francis Kol om, hij was veroordeeld voor het plegen van een roofmoord.

Doordat er meer guillotines zijn gebruikt in België dan in Nederland, zijn er in dat land ook meer guillotines bewaard gebleven. In musea in Gent, Brugge en Dinant is dit instrument nog te bezichtigen.

Conclusie

Een guillotine is een grote houten opstelling waar een grote valbijl aan vast is bevestigd. Deze valbijl zou een persoon die onderaan de guillotine lag, onthoofden. Vooral in Frankrijk zijn veel mensen door middel van een guillotine om het leven gebracht. In Nederland en België is het minder vaak voorgekomen.