Enzymen en wasmiddelen
Enzymen
Een leven zonder enzymen is onmogelijk. De hele dag voeren duizenden enzymen in ons lichaam reacties uit, waardoor we kunnen eten, bewegen, praten, ademhalen en nog veel meer. Onze hele stofwisseling is er in principe op gebaseerd.
Ondanks dat enzymen heel belangrijk zijn, weten we er eigenlijk maar weinig vanaf. Maar wat zijn nu precies enzymen en hoe werken ze?
Wat zijn enzymen?
Enzymen zijn stoffen die chemische reacties versnellen. Ze worden daarom ook wel katalysatoren genoemd. Dit is in ons lichaam nodig omdat bovenstaande reacties zonder enzymen niet werken bij 37 graden. Meestal knippen ze één stof en twee deeltjes.
Soms hoor je over enzymen in wasmiddelen (zie afbeelding 1), deze werken hetzelfde als in het menselijk lichaam. Ze maken de was dus even schoon op een lagere temperatuur als zonder enzymen op een hogere temperatuur.
Kenmerken van enzymen
Enzymen voldoen aan een aantal kenmerkende eigenschappen:
- Enzymen zijn altijd eiwitten.
- Enzymen worden zelf niet verbruikt tijdens de reactie die ze uitvoeren, waardoor ze dezelfde reactie duizenden keren kunnen uitvoeren. Je hebt dus maar weinig enzymen van een bepaald type nodig.
- Enzymen hebben een substraat, dit is een molecuul dat een bepaalde werking moet ondergaan. Er past maar één soort substraat op een enzym.
- Enzymen zijn reactiespecifiek. Ze kunnen maar één reactieversnellen.
- Alle enzymen eindigen op -ase. De stof die het enzym knipt, heeft de naam ose als uitgang. Bijvoorbeeld maltase knipt maltose en amylase knipt amylose (zetmeel), zie afbeelding 2.
Hoe werken enzymen?
Enzymen werken als het sleutel-slot principe. Het enzym is het slot en het substraat is de sleutel. Er past maar één sleutel in het slot. Op het enzym past ook maar één substraat.
De werking van enzymen wordt meestal weergeven in de enzymactiviteit. De enzymactiviteit is de snelheid waarmee een enzym een reactie uitvoert. Dit kan je meten door te kijken naar de hoeveelheid omgezet substraat per tijdseenheid.
De enzymactiviteit hangt van een aantal factoren af.
Temperatuur
Elk enzym heeft een optimumtemperatuur waarbij hij het best werkt. Verder is er een minimumtemperatuur, waarbij het enzym niet meer werkt en als het ware stil ligt. Als laatst heb je nog een maximumtemperatuur.
Als een maximumtemperatuur van een enzym is overschreden, is het enzym onherstelbaar kapot. Denkt maar aan een gebakken ei, dit wordt ook nooit meer zoals een ongekookt ei. Ook niet als het gebakken ei afgekoeld is. Dit heet denaturatie en is irreversibel, ofwel onomkeerbaar.
Als de minimumtemperatuur is bereikt of lager dan dat, dan ligt het enzym in rust en als de temperatuur weer oploopt gaat het enzym weer werken.
De pH
De pH staat voor de zuurgraad, waarbij pH-neutraal staat voor 7. Alles met een pH onder de 7 is zuur en alles met een pH boven de 7 is basisch. Maagsap en citroensap hebben een zeer lage pH en zijn dus erg zuur.
Zeepsop en gootsteenontstopper zijn juist zeer basisch en hebben een pH van 10 of hoger.
Sommige enzymen werken juist goed in een heel zuur milieu, zoals de enzymen die eiwitten in de maag verteren. Andere enzymen houden juist van een basische omgeving.
Enzymen in wasmiddelen
Bij basische enzymen kun je denken aan wasmiddelen met enzymen erin. Zij werken dus bij een hoge pH. 1 procent van een basisch wasmiddel bestaat uit enzymen, die de vlekken oplossen. De temperatuur van het wasprogramma mag echter niet boven de 60 graden komen, omdat de enzymen anders denatureren en niet meer werken, zoals boven beschreven staat.
De wasmiddelen met enzymen noemt men ook wel biologisch actief. Zij breken vetten, zetmeel of eiwitten af, die de vlekken in de was veroorzaken.
Leveranciers van wasmiddelen met enzymen
- Biotex
- Ecover
- Formil
- Proctor & Gamble
- Dash