Transactionele analyse van sociale media
Transacties op internet
In een artikel van Moniek over transactionele analyse kan je een verband opvallen met gedrag op web 2.0. Veel van wat er op web 2.0 gebeurt, is te duiden vanuit de posities “ik ben niet oké, jij bent oké”, “ik ben oké, jij bent niet oké” en “ik ben oké, jij bent oké”. De eerste kom je vooral tegen op blogs van mensen die hun ziel en zaligheid blootleggen. De tweede positie in combinatie met de laatste kun je tegenkomen op beruchte blogs en nieuwssites. Terwijl de derde oké vooral voorkomt op weblogs van mensen die over koetjes en kalfjes praten.
Transacties
Het werk van Eric Berne de bedenker van transactionele analyse is in het Nederlands ooit uitgebracht in het boekje “Mens erger je niet.” Het idee achter transactionele analyse is dat mensen in contact met elkaar ruilhandel plegen, er vinden transacties plaats. Dat kan zowel in de vorm van fysieke uitwisseling zijn als in de vorm van informatie. Daarbij kan die transactie een gelijkwaardige of een scheve vorm aannemen. De scheve vorm werd door Eric Berne beschreven als een relatie tussen een ouder en een kind. Terwijl de gelijkwaardige relatie neerkomt op contact tussen twee volwassenen.
Relaties
Voorbeelden van scheve en gelijkwaardige relaties zijn overal te vinden. Zo zijn in de meeste zakelijke transacties de uitwisselingen gelijkwaardig, de ene partij betaalt de andere partij voor een product. Terwijl in de meeste consumenten transacties de uitwisselingen scheef zijn. De consument wordt op allerlei manieren gemanipuleerd om te doen wat de verkoper wil. Daarnaast gaan zakelijke transacties vaak gepaard met het maken van afspraken ten aanzien van de relatie. Terwijl de relatie tussen verkoper en klant vaak gereguleerd wordt door algemene voorwaarden, waarvan gedaan wordt dat ze absoluut zijn en niet onderhandelbaar. Ook in de meeste relaties waarin informatie wordt uitgewisseld is er vaak sprake van een scheve relatie. Zo bepaalt op internet de persoon die publiceert wat er te lezen is. Terwijl het enige wat de lezer kan doen is kiezen om het wel of niet te lezen. Ook het contact met onze huisarts of specialist is vaak scheef. De arts treedt in die gevallen vaak op als volwassene, die ons zal helpen met onze ziekte. Vandaar dat de meeste mensen het contact met de medische zorg niet leuk vinden. Het is een afhankelijkheidsrelatie.
Transacties en sociale media
Als je kijkt naar hoe mensen interacteren op internet, het transactie medium bij uitstek. Dan zie je een scheiding in scheve en gelijkwaardige relaties. Eric Berne beschreef deze relaties niet alleen in de vorm van niveaus als ouder, volwassene en kind. Maar ook in de vorm van het gevoel dat mensen vaak beschrijven met het woord “oké”. Een woord waarmee ze willen zeggen dat ze zichzelf goed voelen. Die beschrijving met het woord “oké” ziet er alsvolgt uit:
- “Ik ben NIET oké, jij bent NIET oké”
- “Ik ben NIET oké, jij bent oké”
- “Ik ben oké, jij bent NIET oké”
- “Ik ben oké, jij bent oké”
Eerste twee
De eerste optie zie je zelden terug op internet. Er zijn nu eenmaal maar weinig mensen die zullen zeggen dat ze zichzelf en anderen niet goed vinden. De tweede omschrijving kun je nog wel tegenkomen op internet. Dat zijn vaak weblogs waarop mensen vertellen van hun moeilijke leven en hoe slecht ze zichzelf vinden. Maar dan hoef je bang te zijn dat zo iemand veel reacties krijgt. Behalve dan misschien, in allerlei vormen, de zinloze reactie:
“Maak je niet druk, je bent wel oké!”
Met daar tussen de enkele reaguurder die meent dat de beste therapie shocktherapie is. Die dus gewoon zegt dat de ander gek is en zich moet laten behandelen. Ook al staat er in ieder artikel zo ongeveer gemeld dat de schrijver onder behandeling is van een therapeut.
Jij ben NIET oké
De derde optie van “Ik ben oké, jij bent NIET oké” zie je eigenlijk overal op internet. Maar vooral op blogs met veel bezoekers en sites van dagbladen zie je deze houding terug. Zo ongeveer ieder artikel op deze sites gaat over anderen die NIET oké zijn. Is het niet de slechte Marokkaan die zijn buurt terroriseert en de politie die daar niets aan doet. Dan is het wel de mislukte linkse politicus, die veel te lief is voor die tweede generatie allochtone Marokkanen. Het “ik ben oké” blijkt uit het feit dat er zonder al teveel diepgang een conclusie getrokken wordt over het onderwerp. Gecombineerd met de neiging om iedereen die kritisch is over de keuze voor een sarcastische schrijfstijl op de hak te nemen en af te serveren als “NIET oké”.
Ik ben oké en jij ook
Deze optie van het transactionele model kom je op twee manieren tegen op internet. De eerste manier is het huis, tuin en keukenblog (HTK-blog). Het blog waarin iemand gezellig praat over hoe leuk hij of zij het vandaag heeft gehad. Of waarin iemand schrijft over hoe gezellig het was om samen met vrienden of vriendinnen iets te doen, al was het zo iets simpels als koffie drinken. De tweede vorm waarin “ik ben oké, jij bent oké” voorkomt op internet is het reageren van alle reageerders en reaguurders op weblogs, dus ook die van GeenStijl, Sargasso en de HTK-blogs.
HTK-blog reacties
De reacties op HTK-blogs zijn echte “wij zijn samen oké” reacties. Er wordt bevestigd hoe gezellig het was en hoe leuk. Er wordt goedenavond en goedemorgen geschreven. De afbeeldingen die geplaatst worden, als dat mogelijk is, zijn zoetsappig en lief. Het blog en de reactie ruimte is één grote verzameling van uitingen van liefde en alles is goed in de wereld. Voor veel serieuze bloggers vaak een reden om sarcastisch te reageren dat het verboden zou moeten worden. Alsof je alleen blogs mag schrijven waarin je aangeeft zelf oké te zijn, maar anderen moet afserveren als “NIET oké”. Waarop alleen reacties mogen komen die bevestigen dat de schrijver oké is en de beschrevene niet.
Reaguurders
Het punt met de reaguurders is echter dat zij hetzelfde doen als de reageerders op HTK-blogs, zij zeggen ook “wij zijn samen oké”. Ze bevestigen namelijk de schrijver in zijn mening dat het onderwerp van zijn blog “NIET oké” is. Niet door letterlijk te zeggen dat de schrijver oké is, maar door in one-liners een mening te geven over wat er zou moeten gebeuren met het onderwerp van gesprek, die de mening van de schrijver bevestigd.
Ik ben oké, maar jij NIET of toch wel
Op interent zie je dus het vreemde effect dat de anonimiteit van het eigen beeldscherm leidt tot drie transactionele posities. De ene positie is:
“Ik ben niet oké, jij bent oké”
Wat zich vaak uit in blogartikelen die zicht geven in iemands innerlijke wereld. Met vaak de reactie van anderen dat ze bevestigen dat ze oké zijn, door advies te geven. De tweede positie is die van:
“Ik ben oké, jij bent oké”
Dit vind je vaak terug op huis, tuin en keukenblogs, waar zowel de eigenaar als de reageerders elkaar voortdurend bevestigen in hun oké zijn. De andere positie die je veel tegenkomt op internet is vaak een combinatie van:
“Ik ben oké, jij bent NIET oké” met “Ik ben oké, jij bent oké”
Waarbij het eerste deel van de combinatie te vinden is in het artikel, terwijl het tweede deel te vinden is in de reacties.
Conclusie
De transactionele analyse is een manier van kijken naar contacten tussen mensen. Het gaat daarbij om het feit dat mensen in contacten met elkaar een transactie aangaan. Vaak gaat het dan om ruilhandel, maar het kan ook gaan om het uitwisselen van informatie. Die transactie kan een gelijkwaardige vorm aannemen of een scheve. Waarbij de gelijkwaardige relatie bestaat tussen twee volwassenen, terwijl de scheve een ouder-kind vorm aanneemt. Je komt die scheve en gelijkwaardige relaties ook tegen op internet. Waarbij het dan vaak gaat om een indeling op basis van het principe of iemand zichzelf wel of niet oké vindt, in combinatie met het wel of niet oké vinden van anderen. Waarop door anderen gereageerd wordt met de boodschap dat de schrijver oké is. Hoewel je soms reaguurders kunt tegenkomen die zonder blikken of blozen schrijven dat de auteur “NIET oké” is, omdat hij of zij niet goed heeft nagedacht.
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen
Transacties op internet
Transacties
Relaties
Transacties en sociale media
Eerste twee
Jij ben NIET oké
Ik ben oké en jij ook
HTK-blog reacties
Reaguurders
Ik ben oké, maar jij NIET of toch wel
Conclusie