Bmw

Inleiding

De Koerden zijn een volk, verspreid over verschillende landen, met ruim 40 miljoen mensen die voornamelijk in het Midden-Oosten wonen. Tegenwoordig verblijven er naar schatting ruim één miljoen Koerden in Europa. De Koerden behoren tot de Iraanse volken en spreken het Koerdisch in meerdere varianten en dialecten.

Algemeen De Koerden wonen onder andere in Turkije, Syrië, Irak, Iran en in de vroegere Sovjet-Unie. Het is een van de volkeren die een eigen taal en cultuur hebben, maar geen eigen staat. In Irak hebben de Koerden vergaande autonomie.

Aan het begin van de 20e eeuw, toen het Ottomaanse Rijk werd opgedeeld was in het Verdrag van Sèvres autonomie voor de Koerden voorzien, met de mogelijkheid tot onafhankelijkheid na enkele jaren. Hiervan is niets terecht gekomen, door de opstand van Turkse patriotten onder leiding van Atatürk waardoor het verdrag nooit rechtsgeldig werd. De Vrede van Lausanne in 1923, die de grenzen van het moderne Turkije vastlegde, repte met geen woord over de Koerden.

De herkomst van de Koerden is niet geheel duidelijk, mogelijk zijn zij ook verwant aan de Meden uit de Oudheid. Hun taal, het Koerdisch, is een Indo-Iraanse taal, net als het Perzisch.

De huidige situatie De meeste Koerden zijn religieus. Een groot deel is moslim en ook zijn veel Koerden Jezidi's maar er is ook een christelijke en zelfs een kleine joodse minderheid. Van deze laatste groep is sinds de onafhankelijkheid van Israël een deel naar dit land geëmigreerd. Het streven te komen tot een Koerdische staat, "Koerdistan", wordt door diverse landen gezien als bedreiging van de integriteit van hun grondgebied en de stabiliteit van deze staten.

Turkije Bij de oprichting van de staat Turkije smeedde Atatürk met de Koerden een verbond om zo de bezetters van Turkije te verjagen. Vanaf 1924 probeerde Atatürk hen echter te onderdrukken, daar ze niet pasten binnen zijn ideaal van een "Turkse natiestaat", waarbinnen volgens Atatürk alleen "Turken" woonden. Het woord "Turk" is in de grondwet zo gedefinieerd : Iedereen die in Turkije woont wordt Turk genoemd. De discussie die dit tot gevolg heeft is of het woord "Turk" een nationaliteit is of naar een etnische afkomst refereert. De Koerden werden door de Turkse staat "bergturken" genoemd, ondanks dat de Koerden geen Turks volk zijn, maar een Iraans volk (niet te verwarren met het land Iran). In de grondwet wordt tot op heden geen melding gemaakt van Koerden.

De Koerden hebben wel in Turkije de hoogste posities kunnen innemen, zoals premier, vice-premier, legerleider. Er zijn ook Koerden die streven naar een onafhankelijke staat zoals de Koerdische afscheidingsbeweging PKK en andere afscheidingsbewegingen. In Turkije is al jaren de PKK, die ontstond als gevolg van het harde repressieve beleid van de Turkse generaal Kenan Evren begin jaren tachtig, actief. De onafhankelijkheidsstrijd die de Koerdische PKK sindsdien heeft geleverd, heeft al vele levens gekost, aan beide kanten. Tussen 1984 en 1999 stierven bij de gevechten tussen het Turkse leger en de PKK ruim dertigduizend mensen en werden door het Turkse Leger meer dan drieduizend dorpen van de kaart geveegd.[6]. Ook is het Koerdische gebied erg achtergesteld; het percentage analfabeten is bijvoorbeeld drie keer hoger dan in het westen van Turkije, het BNP is ook een stuk lager en de zuigelingensterfte is er hoger. Gebruik van het Koerdisch bij officiële gelegenheden is verboden en voor 1991 was het zelfs helemaal verboden Koerdisch te spreken. Inmiddels is de Turkse televisiezender TRT bezig, een Koerdische zender te beginnen. PKK werd sterk gesteund door het Westen.

Irak In 1970 werd in Irak officieel een autonome regio voor de Iraakse Koerden ingesteld, met een eigen parlement. In werkelijkheid was er geen enkele autonomie: het bestuur werd tot de Golfoorlog (1990-1991) geheel gecontroleerd door getrouwen van Saddam Hoessein.

In de jaren tachtig van de 20e eeuw werden opstandige Koerden door het bewind van Saddam Hoessein met harde hand aangepakt. Het plaatsje Halabja werd het symbool daarvan, vanwege aanvallen op de burgerbevolking met gifgas.

Na Operation Provide Comfort (1991) viel een deel van het door Koerden bewoonde gebied buiten de invloedssfeer van de regering in Bagdad. Na gewelddadigheden tussen regeringstroepen en opstandelingen werd een ongemakkelijke machtsbalans ingesteld; Bagdad trok zijn troepen terug maar legde een blokkade om het gebied. Onder bescherming van Operation Provide Comfort II konden de Koerdische Democratische Partij Irak en de PUK hun machtsbasis uitbouwen. In 1994 en 1996 trokken zij tegen elkaar ten strijde, voornamelijk uit economische motieven. Het einde van het onderlinge geweld werd in 1998 door de Washington Agreement bezegeld.

Tijdens de Irakoorlog van 2003 vochten de Koerdische Peshmarga met de multinationale troepenmacht in Irak tegen het regime van Saddam Hoessein. Na de oorlog werd de Koerdische Autonome Regio ingesteld. Op nationaal niveau werden de Koerden vertegenwoordigd in het parlement. Jalal Talabani werd in 2005 de eerste Koerdische president van Irak.

Iran In Iran wonen ongeveer 4,58 miljoen Koerden,[3] voor het grootste deel in het noordwesten van het land.

In de chaos die op de Eerste Wereldoorlog volgde, grepen Koerdische stammen de kans zich autonoom te maken. De strijd kende een hoogtepunt, toen in 1926 een Perzische prins uit de afgezette Qajardynastie vanuit Irak een opstand ontketende in Iraans Koerdistan. Daaraan kwam een einde in 1926/1927 toen de nieuwe sterke man van Iran, Reza Pahlavi, met een modern nationaal leger de tribale strijdkrachten bedwong. De Koerdische nomaden werden gedwongen zich blijvend te vestigen in dorpen in een centraal deel van Iran.

In 1942 richtte een groep Koerden in Mahabad de Komalaye Jiani Kurdistan ("Comité voor de Wedergeboorte van Koerdistan") op, met als voorman de religieuze leider Qazi Mohammed. De invloed van dit comité breidde zich (ondergronds) snel uit. In 1945 ging het op in een Koerdische Democratische Partij. Op 22 januari 1946 werd Qazi Mohammed in Mahabad tot president van de Republiek van Mahabad uitgeroepen. Hij eiste van de centrale regering in Teheran vergaande regionale autonomie. De Iraanse premier Qavam verklaarde dat dit alleen kon gebeuren na vrije verkiezingen onder leiding van Iraanse troepen. Onder dat voorwendsel trokken in december 1946 Iraanse troepen Koerdistan binnen. Qazi Mohammed werd ter dood veroordeeld en werd opgehangen. Koerdistan bleef verdeeld over vier Iraanse provincies.

In 1961 brak in buurland Irak een opstand uit onder de Koerden, onder leiding van Mulla Mustafa Barzani. De Iraanse regering wist Barzani zover te krijgen zijn Iraanse bondgenoten tot rust te manen in ruil voor Irans steun aan het Koerdische verzet in Irak. Eind jaren zestig leefde echter in Iran de weerstand weer op tegen het regime. De KDPI kwam onder leiding van radicalen, die op congressen in 1971 en 1973 besloten tot gewapend verzet met Koerdische autonomie als doel.

Na de val van het sjah-regime in 1979 kon de KDPI openlijk als partij functioneren. Inmiddels was de Islamitische Revolutie in volle gang. Veel Koerden, van wie de meerderheid soennieten zijn, verzetten zich tegen deze totalitaire shi'itische beweging, waarop de KDPI opnieuw werd verboden. In april 1980 kondigde de Iraanse regering een economische blokkade van de Koerdische gebieden af.

Toen in september 1980 de Iraans-Iraakse oorlog uitbrak, legerde Iran troepen in Koerdistan. De Koerden verzetten zich en het lukte de KDPI in de bergen enkele 'bevrijde zones' in te stellen. Bagdad steunde de Iraanse Koerdische rebellen en de KDPI kon haar centrale hoofdkwartier dicht bij de grens in Irak vestigen. Teheran steunde daarentegen de Iraakse KDP. Het kwam verscheidene malen tot bloedige conflicten tussen deze aanvankelijk zo met elkaar verbonden groepen. Na de dood van Khomeiny zocht KDPI-leider Ghassemlou contact met Teheran. Via bemiddeling van de Weense universitaire docent en Koerd dr. Rasoul kwam het tot een gesprek tussen Ghassemlou en twee Iraanse diplomaten. Tijdens deze ontmoeting op 13 juli 1989 werden Ghassemlou, een medewerker en bemiddelaar Rasoul doodgeschoten. In 1992 werd in Berlijn de opvolger van Ghassemlou tijdens een soortgelijke ontmoeting vermoord. De Iraanse regering ontkende elke betrokkenheid bij de aanslagen, die vrijwel zeker door de Iraanse geheime dienst werden uitgevoerd. Sindsdien is de KDPI verzwakt.

Op dit moment is de overkoepelende partij van de PKK, PJAK (Partij voor het vrije leven van Koerdistan), vooral actief. Deze partij voert de strijd net als de Turks-Koerdische PKK in de bergen, de twee partijen die nauw met elkaar verbonden zijn en vechten voor een vrij Koerdistan, werden eind 2007 zwaar bestookt door Turkije en Iran. Deze partijen worden algemeen als terroristisch bestempeld.

Syrië

De Koerden vormen de grootste etnische minderheid in Syrië. Zij vormen circa tien procent van de bevolking en leven voornamelijk in het noordoosten van het land. De meesten van hen zijn soennitische moslims, er zijn ook Jezidische Koerden in Syrië. Een heel klein aantal van hen zijn christenen en alevieten.

Westen In veel landen, zoals Nederland en België, wonen Koerdische vluchtelingen. In Nederland leven momenteel ongeveer 41.000 Koerden. Duitsland heeft de grootste Koerdische gemeenschap in Europa, in Duitsland wonen ongeveer 1,5 miljoen Koerden. Ook telt de VS een groot Koerdische gemeenschap, vooral de stad Nashville heeft een grote Koerdische gemeenschap.

In de roman De paria van Sabalan van Jan H. Veldman wordt de Koerdische kwestie beschreven.

• Link1 www.koerdistan.nl
• Link2 www.azady.nl