Geweld in het openbaar vervoer

Geweld in het openbaar vervoer:

Maatschappelijk probleem

Wat is het probleem: Het maatschappelijke probleem wat ik ga behandelen is het geweld in het openbaar vervoer ten opzichte van het personeel. Je hoort er de laatste jaren veel over, het geweld in het openbaar vervoer neemt toe en wat kunnen we er aan doen?

Het gaat hierbij natuurlijk vaak om buschauffeurs, treinconducteurs of taxi chauffeurs. Zij zijn vaak de dupe van geweld. Het ontstaat vaak omdat de passagiers/reizigers hun kaartje niet willen betalen, of niet accepteren wat het personeel zegt. Neem bijvoorbeeld lawaaierig jongeren die in de stiltecoupé zitten, ze accepteren niet dat ze erop worden geattendeerd dat het een stiltecoupé is. Ook het geweld zonder reden komt natuurlijk voor.

De veroorzakers van het probleem zijn de mensen die geweld gebruiken tegen het personeel. Dit kunnen allerlei mensen zijn. Zelfs dieren kunnen het zien, bijvoorbeeld een wilde hond die wordt gestimuleerd om geweld tegen het personeel te gebruiken, maar ook dan ligt het natuurlijk aan het menselijke baasje van de hond.

Onder het geweld verstaan we mishandeling, verbaal geweld, het gebruik van (vuur)wapens of andere middelen waardoor het personeel enige schade wordt toegebracht, zowel fysieke als niet-fysieke schade.

Getallen en cijfers:

Getallen en cijfers bij dit probleem zijn moeilijk met elkaar te vergelijken. Vooral omdat veel incidenten niet eens worden aangegeven omdat veel personeel dat teveel tijd vind kosten. Vooral ’s avonds laat schijnen er veel incidenten te zijn, als het personeel dan nog aangifte gaat doen is de kans groot dat ze tot 3 uur op het politie bureau zitten. Ook kom ik veel verschillende getallen tegen omdat de ene website het alleen over het aantal incidenten in de bus heeft en de andere weer over de trein bijvoorbeeld. Ook zit er natuurlijk weer een verschil in het totaal van incidenten en het aantal incidenten waarbij geweld gebruikt werd. Maar over het algemeen vond er een forse stijging plaats tot en met 2009. Vanaf 2006 t/m 2009 vond er ongeveer een stijging van 33% plaats. En na 2009 is er weer een heel lichte daling van het totaal aantal incidenten, het aantal zware mishandelingen steeg daarentegen weer sinds 2009. Het probleem heeft indirect misschien wel wat met Nederland als rechtsstaat te maken. Volgens de wet moet je namelijk gewoon betalen voor het openbaar vervoer en vaak ontstaat daardoor het geweld volgens mij. De reizigers weigeren vaak te betalen.

Ook heeft het misschien een beetje effect op Nederland als verzorgingsstaat. Omdat het geweld in het openbaar vervoer er voor zorgt dat mensen zich minder veilig voelen in het openbaar vervoer en misschien ook wel op straat. Als mensen zich minder veilig voelen en het misschien ook wel minder veilig is, dan is het de taak van de overheid in een verzorgingsstaat om er voor te zorgen dat de burger zich veiliger voelt.

Het probleem kan een bedreiging vormen voor de sociale cohesie in een land. Natuurlijk zal het personeel zich minder veilig voelen ten opzichte van hun klanten als ze weer horen van het geval van geweld. En omdat het geweld vaak wordt gerelateerd aan jongeren, zullen ouderen zich misschien ook wat meer afzijdig houden van jongeren of zich in ieder geval in sommige gevallen niet zo veilig voelen.

Afgelopen zomer vakantie weet ik toevallig dat er een hele erg vorm was van mishandeling bij een conducteur in de trein. De conducteur werd meerdere malen gebeten door een hond en ernstig mishandeld door meerdere jonge mannen, die ongeveer tussen de 20 en de 30 jaar oud waren. In de Telegraaf kwam toen op de voorpagina een levengrote foto van de jonge mannen, allochtonen waren het. Ook het woord allochtonen werd meerdere keren in het artikel genoemd. Als autochtonen dit zien of lezen zullen velen toch ongemerkt een licht afkeer voelen ten opzichte van allochtonen of zich minder veilig voelen tussen allochtonen. Dat is natuurlijk ook niet goed voor de sociale cohesie, omdat dit een afscheiding tussen de bevolkingsgroepen kan creëren of een gevoel voor haat tussen beide groepen.

Belangengroepen

Welke groepen en organisaties zijn betrokken bij dit probleem en wat zijn hun belangen?

• De veroorzakers van het geweld; vaak burgers van Nederland, natuurlijk niet allemaal, een enkeling die dus geweld gebruikt tegen het personeel van het openbaar vervoer.

Dit geweld gebruiken ze dus omdat ze niet willen betalen of omdat ze iets niet accepteren van het personeel. Het gebeurd ook wel is totaal zonder reden. Een duidelijk belang hebben ze niet, misschien dat ze het openbaar vervoer gratis willen, maar dat is wel een erg vreemde manier omdat zo te uitten.

De overige openbaar vervoer gebruikers willen dat het geweld zo snel mogelijk stopt neem ik aan. Dat geldt tenminste voor mij, ik denk namelijk dat ik onderdeel ben van deze groep al heb ik nog nooit echt geweld in het openbaar vervoer mee gemaakt. Sommige openbaar vervoer gebruikers laten dit zien door het geweld te proberen te stoppen. Anderen durven waarschijnlijk geen actie te ondernemen of bellen 112.

• Het personeel van het openbaar vervoer, de slachtoffers, denk hierbij aan: taxichauffeurs, treinconducteurs, buschauffeurs enzovoort.

Het belang van deze groep is natuurlijk dat het geweld zo snel mogelijk wordt tegengegaan zodat zij hun werk weer normaal kunnen uitvoeren en zich veilig voelen.

Het belang van een aantal van de mensen van deze groep zal ook graag willen dat de daders worden opgepakt en gestraft.

• Betrokken organisaties zijn de bedrijven die zich bezighouden met openbaar vervoer. Bijvoorbeeld de NS of een bepaald taxi bedrijf. Want zij willen natuurlijk ook veiligheid voor hun klanten en werknemers. Als dit geweld vaak voorkomt zou het kunnen dat ze klanten verliezen.

• Een andere betrokken organisatie is de overheid. Het probleem is namelijk bekend bij de overheid en ook zij willen er wat aan doen om Nederland veilig te houden.

Economische belangen

De bedrijven die zich bezighouden met openbaar vervoer zouden misschien hun omzet kunnen zien dalen vanwege het geweld. Sommige mensen zullen ongetwijfeld niet meer zo snel met de trein gaan als ze geweld in de trein hebben meegemaakt bijvoorbeeld.

Ook moeten de bedrijven geld besteden aan dit probleem. Als ze bijvoorbeeld extra camera’s of security erbij willen om het veiliger, dan kost dat allemaal geld. Ook eventuele vernielingen kosten geld.

De overheid moet ook geld betalen om het probleem op te lossen. Zij moeten bijvoorbeeld geld in een onderzoek over dit geweld steken.

Degene die geweld gebruiken omdat ze niet willen betalen voor het openbaar vervoer, bijvoorbeeld omdat ze geen geld hebben voor een treinkaartje of het gewoonweg te duur vinden, zij hebben eigenlijk ook economische belangen. Zij willen misschien dat het openbaar vervoer gratis of goedkoper wordt. Maar dit geld lang niet voor alle openbaarvervoergebruikers die geweld gebruiken.

Welke belangen komen overeen of zijn tegengesteld?

De belangen van de openbaarvervoergebruikers die geen geweld gebruiken, de overheid en de bedrijven die het openbaarvervoer verzorgen zullen ongeveer dezelfde belangen hebben.

Waarden en normen

De waarden en normen van iedereen die geen geweld gebruikt zullen zijn dat ze het niet normaal vinden om geweld te gebruiken tegen het personeel van het openbaar vervoer. Ze zullen het niet nodig vinden of gewoon ongepast. Of beide natuurlijk.

Degene die geweld gebruiken tegen het personeel van het openbaar vervoer zullen het waarschijnlijk niet zo erg vinden om dat te doen. Of ze komen in een situatie terecht waarin ze niet weten wat ze anders moeten doen. Dat zou bijvoorbeeld bij iemand zonder geld kunnen zijn. Als diegene geen geld wil betalen voor het openbaarvervoer maar daar wel een boete voor krijgt, gebruikt diegene misschien geweld om dat te voorkomen. Ook kan er sprake van groepsgedrag zijn, als een groep jongeren in de trein zit elkaar uit te dagen om de conducteur te treiteren dan kan dat van kwaad tot erger gaan. Of iemand uit de groep vind het niet zo raar om een grote mond te hebben tegen het personeel of ze te mishandelen, dan zal iemand van de vriendengroep zomaar mee kunnen gaan doen om stoer te doen. Bij deze groep is er dus ook duidelijk sprake van groepsgedrag.

Drank zou eventueel ook nog een oorzaak kunnen zijn van het geweld tegen het personeel. Als men drank op heeft zou men misschien het gebruik van geweld niet zo raar vinden, terwijl men dat in nuchtere toestand wel zou vinden. De persoon hecht dan dus minder of geen waarde aan zijn of haar waarden en normen, of heeft met drank op andere waarden en normen. In plaats van drank kan drugs hetzelfde opleveren.

Er is hierbij natuurlijk wel sprake van tegengestelde waarden en normen. Degene die geweld gebruiken hebben in de meeste gevallen duidelijk andere waarden en normen dan degene die geen geweld gebruiken.

Wie heeft macht?

De slachtoffers van het geweld (het personeel) hebben op het moment dat er fysiek geweld wordt gebruikt maar weinig macht. Zij weten niet wanneer het fysiek geweld uitbreekt, ze hebben dus in dat opzicht al een achterstand. Ook zijn ze vaak in de minderheid, de kans is dus groot dat ze flink mishandeld kunnen worden. Als ze geluk hebben zijn er omstanders aanwezig die ervoor zorgen dat het geweld ophoud. Achteraf kunnen ze in sommige gevallen de camerabeelden raadplegen en de daders voor de rechter slepen.

Als het verbaal geweld gebruikt wordt heeft het personeel in sommige gevallen een beetje macht. Soms mag het personeel dan namelijk een boete uitschrijven. Maar zelf zullen ze daar waarschijnlijk weinig profijt van hebben.

De daders hebben meestal veel macht. Ze kunnen zelf kiezen wanneer ze beginnen met het gebruiken van fysiek geweld, dit kan op een volledig, voor het slachtoffer, onopvallende manier gebeuren. Ook kunnen zij met meerderen zijn en hebben dan dus veel meer macht dan het personeel van het openbaar vervoer want zij zijn meestal alleen.

In het geval van verbaal geweld hebben de daders misschien de macht dat zij wel zomaar verbaal geweld kunnen maken en het personeel dat in dienst eigenlijk niet mag van zijn werkgever. De daders kunnen echter wel een boete krijgen in sommige gevallen.

Degene die de meeste macht heeft is dus eigenlijk de dader op het moment van het geweld. Achteraf kunnen ze heel misschien gestraft worden, maar dit gebeurd maar zelden.

Oplossingen en de overheid

Het beleid van de overheid met betrekking tot dit probleem is het proberen het probleem te verminderen met zo min mogelijk geld. Dit doen ze vaak door eerst het probleem vast te stellen, vervolgens oplossingen zoeken en dan de oplossingen in testfase te proberen. Toen in 2009 een serie ernstige overvallen zijn geweest, begon de overheid zich vooral om de veiligheid in het openbaarvervoer te bekommeren.

Zo testen ze bijvoorbeeld het gebruik van camera’s in taxi’s. Twee weken geleden (15 februari 2011) is bijvoorbeeld een nieuwe test ingegaan. In Rotterdam zijn in een aantal taxi’s camera’s bovenop de auto geplaatst, waardoor ook buiten de auto gefilmd wordt. Eerder waren er namelijk alleen camera’s in de auto geplaatst, daardoor verminderde het geweld in de auto t.o.v. de taxichauffeur wel. Maar het geweld buiten de auto/taxi t.o.v. de taxichauffeur nam juist toe. Vandaar dat er nu dus ook camera’s zijn geplaatst bovenop de auto. Dit wordt een halfjaar getest, als het goed bevalt wordt het op meerdere taxi’s toegepast.

Politieke partijen

Volgens mij zijn de meeste partijen wel tegen geweld in het openbaar vervoer en willen er ook wat tegen doen. Maar in ieder geval het CDA, PvdA, SP en VVD hebben dit in de media laten blijken. Vooral de VVD laat nadrukkelijk horen dat zij de veiligheid in het openbaar vervoer willen verbeteren. Oplossingen die dus door de overheid zijn verzonnen om het geweld in het openbaarvervoer af te laten nemen zijn:

• meer camera’s
• meer toezichthouders in stads- en streekvervoer
• Bijzondere opsporingsambtenaren krijgen de bevoegdheid om te verbaliseren.
• Er zijn 60 nieuwe toezichthouders in het OV voor de regio midden en zuid beschikbaar gesteld in het nieuwe kabinet. Dit kost het rijk 2,5 miljoen euro. Daarbij wordt ook nog eens 2 miljoen euro door de bedrijven die het OV regelen bij gelegd (deze maatregel is op 24 februari 2011 vastgelegd).
• Ook hebben de buschauffeurs vaak al een gummiknuppel, dit leid echter niet tot gewenste resultaat, en ook vaak veel botbreuken voor degene die worden geslagen.
• OV chipkaart. Met de OV chipkaart hoeft er geen kaartje te worden gekocht met contant geld en kan degene die het geld beheerd dus ook niet meer overvallen worden.
• Buschauffeurs mogen preventief fouilleren.
• Beveiligings personeel mee te laten reizen (gebeurd in sommige regio’s al wel)
• Er wordt reclame gemaakt over dat geweld niet nodig is.

Wetten/plannen die misschien worden ingevoerd met betrekking tot dit onderwerp:

• Privatisering van het openbaar vervoer: dit heeft indirect ook te maken met het geweld. Dit bepaald namelijk ook de hoeveel die de overheid over de bedrijven heeft te zeggen en dus ook of ze kunnen zeggen dat er aanpassingen moeten worden gedaan vanwege het geweld in het openbaarvervoer.
• Kaart verkoop in de bus of tram te stoppen, en alleen maar gebruik te maken van voorverkoop van kaarten. Iedereen zal dan dus van te voren bijvoorbeeld in strippenkaart in een winkeltje moeten kopen zodat de tram- of bus- chauffeur niet meer overvallen kan worden omdat hij geld bij zich heeft. Dat zou dus in ieder geval de overvallen al stoppen.
• Ook een optie is om de buschauffeur bijvoorbeeld pepperspray te geven waardoor hij zich een beetje kan verweren. Het pepperspray-plan kwam van Mark Rutte in 2009, het is echter nog niet ingevoerd.
• De veiligheid van het openbaarvervoer is het laatste jaar wel wat gedaald door onder andere het plaatsen van camera’s. Maar aangezien er met het nieuwe kabinet flink moet worden bezuinigd, is men ook van plan te bezuinigen op het openbaarvervoer. Door het bezuinigen zouden conducteurs in de tram verdwijnen en toezichthouders bij de metropoortjes. Hierdoor zal de veiligheid natuurlijk weer flink afnemen.

Hoe is de EU betrokken bij dit onderwerp?

De EU is nauwelijks betrokken bij dit onderwerp. Het is puur een probleem dat aan Nederland zelf is om op te lossen. De landen in de EU zullen hooguit naar elkaar kijken hoe ze het veilig houden in het openbaar vervoer. En ze zullen de veiligheid waarschijnlijk een beetje met elkaar vergelijken omdat ze niet graag het meest onveilig openbaarvervoer van de EU hebben.

Mijn mening

Natuurlijk vind ik zelf ook dat geweld in het openbaar vervoer niet hoort. Ik ga er vanuit dat de mensen die in het openbaar vervoer ook zo goed mogelijk proberen hun werk te doen. Het zijn natuurlijk ook gewoon mensen net als ons en waarom zouden zij het slachtoffer moeten zijn.

Zelf kan ik misschien niet zo heel veel doen aan het geweld in het openbaar vervoer. Allereerst is het niet iets voor mij om geweld te gebruiken in het openbaar vervoer, dus dat moet ik dan ook maar niet doen. Ik zou er misschien over kunnen gaan praten met anderen en mijn mening delen, maar dit zal denk ik niet zo’n heel groot effect hebben. En als ik dan een keer zie dat er geweld gebruikt wordt in het OV, dan zou het goed van mij zijn als ik dan ga helpen en zorg dat het geweld ophoud. Al zie ik mij dat nog niet zo snel doen, ik denk dat ik daar te bang voor zou zijn, al is dat natuurlijk niet goed van mijzelf.

Ik vind dat aanpak van de overheid deels een beetje zwak. Ideeën zoals pepperspray geven aan de buschauffeurs lijkt mij prima, maar dit is nog niet ingevoerd terwijl het plan er in 2009 al was. Dat vind ik altijd een beetje jammer, als er een plan is, dan duurt het ook een eeuwigheid voordat het dan misschien een keer wordt ingevoerd.

Mij lijkt het ook niet meer dan logisch dat er extra beveiligingspersoneel in de bus mee gaat reizen, ook dit kan natuurlijk maar op bepaalde plekken of er wordt heel moeilijk over gedaan vanwege het geld. Op zich vind ik dat dan wel zielig voor die buschauffeurs, ze zijn namelijk volledig kansloos als een groepje jongeren hen wil mishandelen.

Toch ben ik wel blij dat de overheid het probleem in ieder geval erkent en er ook wel iets aan doet, al loopt het niet heel vlot.