Hoe overwinteren onze bijen

Inleiding

Hoe overwintert onze bijenpopulatie en hoe wapenen deze koudbloedige diertjes zich tegen de komende, koude wintertemperaturen? Krijgen deze diertjes een extra vitamine-boost van hun imker om hun weerstand te verhogen en wat eten de bijen de komende maanden, nu er buiten voor hen niets meer te rapen valt?

Voorbereiding start na langste dag

Voor het ijverige bijenvolkje starten de voorbereidingen op de komende winterperiode na de langste dag. Bij deze voorbereiding spelen verschillende factoren een belangrijke rol, gaande van de grootte van het bijenvolkje tot het moment waarop het is ontstaan (uitgewinterd, kunstzwerm of nazwerm). De gezondheid van de bijen, de varroamijtbestrijding en het aanleggen van de noodzakelijke voedselvoorraad zijn de andere belangrijke onderdelen van deze wintervoorbreiding.

Bevruchten van bloemen en planten

Bijen zijn een erg belangrijk volkje in de natuur, dat is al langer bekend. Vooral voor onze bloemen-en fruitkwekers zijn ze van onschatbare waarde. De diertjes bevruchten immers zowel bloemen als planten. De aanwezigheid van bijen verhoogt de opbrengst van fruit en bloemen aanzienlijk. De bijen verzamelen nectar en stuifmeel. Ze maken hier honing van als voedsel voor zichzelf en voor hun gezellen in hun kast. Het aantal van deze gezellen in de bijenkast varieert tussen gemiddeld dertig-en zestigduizend. Voor de komende winterperiode wordt er een deel van de honing weggenomen en vervangen door suikerstroop of suikerwater. De imker wil zijn bijenvolkje immers in de best mogelijke omstandigheden de winterperiode doorloodsen. De mannetjesbijen, de darren in het vakjargon, hebbben nu met de bevruchting van de koninginnen hun werk verricht en zijn voor het bijenvolkje dus van geen enkel nut meer. Het zijn uiteindelijk de werkers die met deze darren afrekenen en hen uit de korf zetten. De darren sterven dan snel.

Leven van eigen honing

Om hun wintervoorraad voedsel aan te leggen, hebben de bijen uiteraard de hulp van hun imker nodig. De voorraad honing die, na het slingeren van de zomerhoning, nog in de kasten aanwezig is, is onvoldoende voor het bepalen van de hoeveelheid suiker die de bijenfamilie nodig heeft om de winter gezond en wel door te komen. De grootte van de voedselvoorraad wordt onder andere bepaald door de behoeften aan voedsel van de bijenfamilie tijdens de winter en het vroege voorjaar, wanneer het gure weer langer duurt dan verwacht. Het voedselgebruik tijdens de wintermaanden is op zijn beurt afhankelijk van het aantal bijen in de kasten. Het type kast is eveneens belangrijk bij het bepalen van de noodzakelijke voedselvoorraad. Bij kasten met een open bodem, hebben de aanwezige bijen uiteraard méér voedsel nodig dan bij kasten met een gesloten bodem. Bij een open bodem wordt het bijenvolkje immers extra blootgesteld aan wind en koude (vries)temperaturen. Bij sterk wisselende buitentemperaturen hebben de bijtjes uiteraard ook meer suiker nodig dan bij een milde winter. De voorraad suiker ligt gemiddeld op zo'n 25 kilo par kast. En het zijn de bijen zélf die hun wintervoorraad suiker opslaan in de raten. Het type bijenwoning is van geen belang voor het overwinteren van het bijenvolkje. De grootte, en dan meer bepaald de oppervlakte van het raatwerk, is dat wél. Er moet immers voldoende ruimte aanwezig zijn voor de opslag van zowel het broed als het voedsel voor de winter.

Koudbloedige dieren

Bijen zijn koudbloedige dieren. Bij temperaturen onder de tien graden, bewegen ze zich nog nauwelijks. Ze klitten dan in trossen samen om warm te blijven. Ze eten dan alle ramen leeg. Om zijn bijen zoveel mogelijk tegen de gure weersomstandigheden te beschermen, brengt de imker onder het bovenste gedeelte van de kast een beschermende folie aan. Deze folie wordt op zijn beurt vastgekleefd met een soort bruin-gele "stopwerf". Deze "stopverf" is niets minder dan het bekende propolis, dat door de bijen zélf wordt aangemaakt. Een van de belangrijkste bestanddelen van deze propolis is hars, afkomstig van de bladknoppen van bomen.

Varroamijt grootste vijand

Om zijn bijenvolkje maximaal te bechermen tegen de bijzonder schadelijke varroamijt, krijgt de kast een extra behandeling met oxaalzuur. De varroamijt is een roofmijt die binnendringt in de cellen waar de larven zich ontwikkelen. Larven die door deze mijt worden aangetast, ontwikkelen zich later tot bijen met lichamelijke afwijkingen. Zo worden sommige bijen geboren zonder vleugels. Een ernstige mijtaantasting kan meteen het einde van de bijenkorf tot gevolg hebben. Na de behandeling van oxaalzuur, gaan de korven definitief dicht en worden ze extra geïsoleerd met papier en piepschuim. Het bijenvolkje start nu zijn winterslaap tot eind februari, begin maart, na de eerste zomerse dagen.