Wat is gist
Inleiding
Iedereen kent gist. Want dat zit in ons brood. Maar wat is het nou precies, dat ons brood zo doet rijzen?
Vele soorten gist
Allereerst is het zinvol om te vermelden dat er heel veel soorten gist zijn. Vandaag de dag worden er rond de 700 soorten erkend, maar waarschijnlijk worden dat er veel meer. Zo zijn er al meer dan 2300 gistsoorten beschreven. Ooit worden deze misschien wel toegevoegd aan de lijst met erkende soorten. Vooral in de tropen is nog weinig onderzoek gedaan. Daar kunnen zich dus nog verschillende soorten verborgen houden. Na het bestuderen van onderstaande grafiek, is de verwachting uit te spreken dat er ook de komende jaren nog nieuwe soorten ontdekt worden.
Figuur 1: het verloop van ontdekte gisten per jaar.
Opbouw van gist
Gist is eencellig. Dat wil zeggen dat elke cel zelfstandig kan leven. Ze verschillen van bacteriën, ook eencelligen, doordat ze een celkern (nucleus) hebben en veel groter zijn. Aan het gegeven van de celkern kun je afleiden dat de gisten tot de eukaryoten behoren. Alle meercelligen, zoals mensen, dieren en planten, zijn ook eukaryoot. Hoewel een gist absoluut niet op een mens lijkt, zijn er binnen in de cellen nog veel overeenkomsten te vinden. De meeste processen zijn vrijwel onveranderd gebleven tijdens de evolutie. De gisten zijn ingedeeld bij de schimmels. Een groot verschil hiermee is dat schimmels schimmeldraden vormen en gisten geen. Ze blijven zelfstandige eencelligen. Gemiddeld zijn deze kleine wezentjes maar 0,004 tot 0,02 millimeter in doorsnee. Met het blote oog kun je ze dus niet zien, maar met een lichtmicroscoop gaat dit wel. Vroeger werden de gisten ingedeeld in verscheidene groepen afhankelijk van hoe ze eruit zagen. Tegenwoordig kan men het DNA bekijken en aan de hand van die informatie de groeperingen opnieuw bekijken. Hieruit blijkt dat niet alle gistsoorten in een rechte lijn van één gemeenschappelijke voorouder afstammen. De levensvorm die wij kennen als gist moet dus tijdens de evolutie meerdere keren afzonderlijk van elkaar ontstaan zijn. Met een duur woord heet dat polyphyletisch. Toch lijken ze nog best veel op elkaar. Je kunt dus stellen dat gisten heel nuttige en efficiënte levensvormen zijn.
Zelf doen!: Gist onder de microscoop
Benodigdheden:
- 1 microscoop
- 1 zakje gedroogde gist (bijvoorbeeld van Dr. Oetker)
- 1 voorwerpglaasje,
- 1 dekglaasje.
Werkwijze:
Maak het voorwerpglaasje nat met kraanwater. Strooi vervolgens een snufje gedroogde gistkorreltjes in het water. Na even wachten is de gist ‘opgelost’ in het water: de korrelstructuur is verdwenen en er ligt een lichtbruin plasje op het glas. Leg dan het dekglaasje erop. Wacht even tot de meeste luchtbelletjes verdwenen zijn. Nu kan het bekijken beginnen. Zet het lampje van de microscoop aan en leg de glazen plaatjes met gist onder de lens.
Wat zie je:
Bij een vergroting van 40x is er weinig meer te zien dan een verdwaald luchtbelletje en een bruingele massa. Bij een 100x vergroot beeld is te zien dat die massa bestond uit allemaal kleine bolletjes. Ze zijn niet perfect rond, en zitten dicht op elkaar gepakt. Bij een vergroting van 400x kun je de gist nog beter bekijken.