Waarom trekken vogels van het zuiden terug naar het noorden
Inleiding
Het is een ieder wel opgevallen dat Nederland in de lente- en zomermaanden vol zit met vogels. Later in het jaar, wanneer de winter begint, is het grootste deel van de vogels echter verdwenen. Ze zijn dan namelijk naar zuidelijkere gebieden getrokken, waar het warmer is. Je zou misschien zeggen dat het logischer is om in deze gebieden te blijven, omdat het hier het hele jaar warmer is. Maar waarom komen de vogels toch ieder jaar terug naar het koude noorden?
Wat is een vogeltrek
Een trektocht is het verschijnsel dat grote groepen vogels van een bepaalde soort tijdelijk migreren naar een ander gebied. In het ene gebied broeden ze en in het andere gebied overwinteren ze. Dit proces gebeurt jaarlijks één keer en is seizoensgebonden. Vogelsoorten waarvan alle exemplaren in de herfst trekken heten simpelweg trekvogels. Wanneer maar een deel van de exemplaren van een soort aan een trek doet, wordt deze soort een deeltrekker genoemd. Niet alle vogels doen aan trektochten. Deze soorten vogels worden standvogels genoemd.
Sommige dingen zijn nog niet duidelijk over de vogeltrek. Bijvoorbeeld hoe vogels zich navigeren. Hoe weten vogels waar ze heen moeten trekken. Er zijn vogelsoorten bekend die een aantal kilometers hoog vliegen. Op deze hoogte zouden vogels niet meer kunnen zien boven welke gebieden ze kunnen vliegen. Hoe weten ze dan toch waar ze heen moeten? Sommige wetenschappers zeggen dat de trektocht puur op instinct berust, anderen zeggen dat ze zich door de zon of door de sterren laten leiden.
In de Middeleeuwen hielden geleerden er nog bijzonderdere verklaringen op na. Er werd toen gedacht dat veel vogels zich ’s winters in moerassen en modder verstopten waardoor mensen ze niet zagen. Anderen geloofden dat ze zich tijdelijk in andere diersoorten veranderden.
Waarom trekken vogels terug naar het noorden
Veel mensen denken dat vogels naar het zuiden trekken alleen omdat het daar warmer is. Vanuit die gedachtegang is het erg onlogisch dat de vogels terugtrekken naar het noorden, waar het vaak stukken kouder is.
De temperatuurverschillen spelen in werkelijkheid maar een kleine rol bij de migratie van vogels. De belangrijkste oorzaak voor de trek is namelijk de lengte van de dagen. Het is voor vogels belangrijk om dagelijks zoveel mogelijk zonuren te hebben zodat ze de meeste tijd hebben om voor hun jongen te zorgen of om eten te zoeken. In zuidelijker gelegen gebieden is in de zomer dagelijks minder daglicht dan in noordelijkere gebieden. Dit komt doordat gebieden rond de evenaar (dus in het zuiden) een langere baan nodig hebben om een cirkel te draaien dan noordelijk gelegen gebieden. Zonlicht kan de noordelijke gebieden dus langer bereiken.
In landen als Nederland is er dus langer zonlicht in de zomer wat erg gunstig is voor de vogels. Daarom trekken ze altijd terug naar het noorden. In de herfst trekken de vogels weer naar het zuiden, omdat de temperaturen in het noorden vaak te laag worden voor vogels om in te kunnen leven. Ook worden de dagen in het noorden korter naarmate de herfst en winter vorderen.
De periode vlak voor het vertrek slaan vogels meer vet op. De energie uit dit vet is hard nodig om hun vaak honderden kilometers lange trektocht af te kunnen leggen. Ook worden vogels in deze periode onrustig. Deze twee factoren zorgen ervoor dat vogels juist vertrekken uit het noorden.
Bijzondere trektochten
● De fitis, een zangvogel, die in Oost-Siberië woont trekt jaarlijks duizenden kilometers naar het warme Oost-Afrika. Het meest opvallende is dat dit vogeltje slechts 9 gram weegt! De Noorse fitis zet ook een merkwaardige en bijzondere prestatie neer: hij vliegt van Noorwegen helemaal naar de andere kant van de wereld: Indonesië Zuidoost-Azië.
● De grote pijlstormvogel onderscheidt zich van de rest doordat hij één van de weinige soorten is die ’s winters niet naar het zuiden trekt, maar naar het noorden. Deze vogel trekt naar Groenland, maar wordt ook nog wel eens gespot in Groot-Brittannië en Ierland.
● De Noordse stern is de vogelsoort die de aller langste tocht aflegt. Ruim 18.000 kilometer vliegt hij om van de zeeën bij de Noordpool naar die bij de Zuidpool te komen. De Noordse stern gaat in één jaar heen én terug, wat wil zeggen dat hij jaarlijks meer dan 30.000 kilometer vliegt.
Meer over vogels
● Wat is een draadslachtoffer?
Conclusie
Een trektocht is het jaarlijkse verschijnsel waarbij vogels van het ene naar het andere gebied vertrekken. Het ligt aan de seizoenen wanneer ze weg gaan en weer terugkomen.
Aangezien het in zuidelijke gebieden warmer is, vinden veel mensen het onlogisch dat vogels hier niet het hele jaar door blijven. De reden waarom vogels terugtrekken naar het koudere noorden ligt bij de lengte van de dagen. In het noorden is er dagelijks meer zonlicht, waardoor langer eten gezocht kan worden en langer voor de jongen gezocht kan worden.
Bronnen afbeeldingen: Wikimedia Commons: Schnäggli, Matanya