Bonobo (mensaap)
De bonobo is de jongste en tevens onbekendste mensaap. In deze tekst lees je alles over deze bijzondere aap, van geschiedenis tot leefgebied, van gedrag tot eetgewoonten.
Algemene informatie
- Nederlandse naam: bonobo
- Latijnse naam: Pan paniscus
- Lengte: 73-80 centimeter
- Staart: geen
- Gewicht: maximaal 39 kilo
- Voedsel: vruchten en zaden, bodemplanten, zeer zelden dierlijk voedsel
- Zwangerschap: 8 maanden
- Zoogtijd: tot maximaal drie jaar
- Leefwijze: in groepen van maximaal 80 dieren
- Leefgebied: de tropische bossen van Centraal-Afrika (Congo)
Dwergchimpansee
De bonobo, Pan paniscus, is een mensaap en was vroeger bekend onder de naam dwergchimpansee. Deze naam had hij omdat het dier veel overeenkomsten vertoonde met zijn grotere neef, de chimpansee.
Afstamming
De bonobo stamt, evenals de chimpansee, af van een gemeenschappelijke, aapachtige voorouder van de mens. In dat opzicht is de bonobo verre 'familie' van ons, daar zij een evolutionaire aftakking zijn van onze vroegere voorouders. Wetenschappers zijn er echter nog steeds niet zeker van of deze voorouder meer fysieke en genetische kenmerken droeg van de bonobo of van de chimpansee.
Geschiedenis
De uit Nederland afkomstige etholoog Frits Portielje ontdekte in Artis, de Amsterdamse dierentuin, dat chimpansee Mafuca veel kleiner was dan zijn soortgenoten uit de dierentuin in Amsterdam. Portielje kreeg een sterk vermoeden dat Mafuca een ander primatensoort was en geen chimpansee. In die periode, begin twintigste eeuw, kreeg Mafuca een andere naam. Hij was geen chimpansee meer, maar werd een dwergchimpansee genoemd.
Naast Frits Portielje waren ook andere wetenschappers het ermee eens dat het hier om een aparte primatensoort ging. In het jaar 1929 werd het dier als uniek soort erkend en kreeg het de huidige naam bonobo toegewezen.
Leefomgeving
De bonobo komt in het wild alleen voor in Centraal-Afrika. Om preciezer te zijn: in Congo, ten zuiden van de Kongostroom (= een rivier). Bonobo's leven daar in het tropische regenwoud, in groepen van maximaal tachtig dieren.
Zeer bedreigd
De bonobo is de meest bedreigde soort van mensapen ter wereld. Dit komt voornamelijk door hun leefgebied dat steeds kleiner wordt, door houtkap en de onstabiele sfeer in Congo. Doordat het leefgebied zo klein is, is elke vierkante meter minder regenwoud, een doodssteek voor de bonobo.
Gedrag
Naast het verschil in uiterlijk, is het gedrag van bonobo's en chimpansees ook heel divers. Zo zijn bonobo's veel vredelievender dan hun neven, ze gaan confrontaties liever uit de weg. Vindt er wel een gevecht of een ruzie plaats, dan is deze veel minder heftig dan bij de chimpansee vaak wordt gezien.
Seks heeft bij bonobo's naast het doel tot voortplanting ook nog heen heel andere functie, namelijk een sociale functie. De apen die het meeste seks met elkaar hebben, staan op sociaal vlak erg dicht bij elkaar.
Manier van leven
De bonobo leeft in een grote gemeenschap, waar wel tot tachtig bonobo's lid van kunnen zijn. Deze gemeenschap is vaak onderverdeeld in kleinere groepjes, de zogenoemde 'kliekjes'. De mannelijke bonobo's blijven hun hele leven in dezelfde gemeenschap wonen, terwijl de vrouwelijke apen naar andere gemeenschappen verhuizen als zij geslachtsrijp zijn geworden.
Vrouwelijke bonobo's hebben meer rechten binnen de gemeenschap dan de mannelijke soortgenoten. Zij staan dan ook bovenaan in de rangorde, in tegenstelling tot andere primaten. Daar staat meestal een mannetje aan het hoofd van de groep. Waarom dit bij bonobo's anders is, komt waarschijnlijk doordat de vrouwtjes binnen een gemeenschap voor elkaar opkomen. Heeft een mannetje ruzie met een vrouwtje, dan heeft hij al gauw ruzie met een stuk of acht vrouwelijke tegenstanders...
Voedsel
De bonobo leeft vooral van vruchten, maar ze eten ook bepaalde bodemplanten. Heel zelden eet de bonobo ook dierlijk voedsel, maar alleen bij gebrek aan plantaardig voedsel.
Intelligentie
Bonobo's staan bekend om hun grote intelligentie. Zij zijn in staat om werktuigen te maken en te gebruiken en hebben zij het in zich om taal te leren. In gevangenschap hebben bonobo's bewezen dat zij zich in hun soortgenoten en mensen kunnen verplaatsen.