Welke soorten plaatbewegingen zijn er
Inleiding
De aarde is inmiddels alweer meerdere miljarden jaren oud. Vroeger zag de aarde er anders uit dan nu. Zo lagen miljoenen jaren geleden alle continenten dicht bij elkaar in het ‘’oercontinent’’ Pangea. Inmiddels is dat niet meer het geval. Europa en Amerika liggen bijvoorbeeld ver van elkaar af, gescheiden door de Atlantische Oceaan. Dat de continenten als het ware van plek zijn veranderd, heeft te maken met ‘’platentektoniek’’ en de plaatbewegingen op aarde. Maar wat is dit nou allemaal precies en welke plaatbewegingen zijn er?
Platentektoniek
De aarde is opgebouwd uit verschillende lagen. Zo zit in het midden de aardkern, die uit vaste en vloeibare metalen bestaat. Helemaal aan de buitenrand zit de aardkorst, die bestaat uit gesteenten. Wij leven als het ware op de aardkorst. Onder de aardkorst zit de aardmantel. De aardkorst en aardmantel worden samen de lithosfeer genoemd. De lithosfeer bestaat uit verschillende grote (aard)platen die los naast elkaar liggen. Op deze aardplaten liggen continenten of oceanen. Onder de lithosfeer ligt een laag waar stromingen in voor komen. De aardplaten in de lithosfeer worden in beweging gebracht door deze stromingen. Dit gaat met een snelheid van ongeveer 0,5 centimeter per jaar. Dit klinkt erg langzaam. Na miljoenen jaren echter is het niet vreemd dat twee aardplaten met daarop liggend bijvoorbeeld Amerika en Europa zo ver uit elkaar geschoven zijn als nu. Na een miljoen jaar zijn de twee platen namelijk al 5000 kilometer uit elkaar verschoven.
Op de afbeelding hiernaast is te zien waar de grootste aardplaten liggen en ook welke continenten en oceanen hier op liggen. Aardplaten worden ook wel tektonische platen genoemd. Wanneer er wordt gekeken naar de bewegingen van de aardplaten, wordt er gesproken over platentektoniek.
Drie soorten plaatbewegingen
De tektonische platen zijn dus constant in beweging. Het is daarom ook mogelijk dat twee plaatgrenzen elkaar tegenkomen. Er zijn drie dingen die kunnen gebeuren als je gaat kijken naar twee plaatgrenzen die dicht bij elkaar liggen.
Divergent
Bij een divergente plaatbeweging is het zo dat twee aardplaten steeds verder van elkaar af bewegen. Er komt dan dus ruimte vrij tussen de twee platen. Deze wordt opgevuld door materiaal dat vanuit binnen de aarde naar boven geduwd wordt. Dit kunnen gesteentes zijn maar ook magma. Op plekken met divergente plaatbeweging is ook veel vulkanisme te vinden. Het materiaal uit een vulkaan komt namelijk ook vanuit binnen de aarde naar boven.
Convergent
Een convergente plaatbeweging is eigenlijk het tegenovergestelde van een divergente plaatbeweging. Hier is het namelijk zo dat twee aardplaten naar elkaar toe bewegen en elkaar dan uiteindelijk tegenkomen. Er kunnen twee dingen gebeuren. Het eerste is dat twee platen tegen elkaar botsen en elkaar daardoor omhoog drukken. Zo ontstaat een gebergte. Ook kan het gebeuren dat, wanneer de twee platen elkaar raken, de ene plaat onder de andere schuift. De ene plaat schuift dan dus over de andere plaat heen. Zo bewegen de twee platen verder.
Transform
De laatste mogelijke plaatbeweging is de transforme plaatbeweging. In dit geval bewegen twee platen netjes langs elkaar heen. Ze botsen niet tegen elkaar aan en ze bewegen ook niet van elkaar af. Ze bewegen alleen recht naast elkaar. Wanneer deze twee platen langs elkaar bewegen, vindt er veel wrijving plaats. Een transforme plaatbeweging gaat vaak dus erg moeizaam en schokkerig. Dit laatste geval is merkbaar in de vorm van aardbevingen.
Conclusie
Bij platentektoniek worden de bewegingen van de aardplaten bestudeerd. Aardplaten kunnen op drie manieren ten opzichte van elkaar bewegen. Bij een convergente plaatbeweging gaan de platen naar elkaar toe. Bij een divergente plaatbeweging gaan ze van elkaar af en bij een transforme plaatbeweging bewegen ze langs elkaar heen.
Bronnen afbeelding: Wikimedia Commons, United States Geological Survey