Wat wil je weten over stamcellen doneren

Stamcellen doneren

Patienten met een bloedziekte kunnen gered worden met gezonde stamcellen. Die zijn echter moeilijk te vinden. Daarom is men steeds op zoek naar kandidaat stamceldonoren. Mocht je interesse hebben om donor te worden, lees dan verder.

Stamceltherapie wat en waarom

► Stamceltherapie is vooral bedoeld voor mensen met een bloedziekte (de meest bekende is leukemie), sommige klierziekten of aangeboren aandoeningen. Bij leukemie is er een mogelijkheid om de patiënt soms te behandelen met eigen stamcellen maar in de meeste gevallen is dat helaas niet mogelijk en moet een stamceldonor worden gezocht. Het grote voordeel bij het gebruik van eigen lichaamscellen is dat er geen afstotingsrisico is.

► Andere voorbeelden zijn ruggenmergletsel, beroerte, verbrandingen, hart- en vaatziekten, diabetes (type 1 en 2), reumatoïde artritis, spierdystrofieën, leverziekten, Parkinson en Alzheimer.

► Elke gezonde volwassene kan zich als stamceldonor registreren. Er zijn wel een aantal voorwaarden om medische risico’s voor donor en ontvanger te vermijden. De criteria zijn dezelfde als voor het bloed geven. Registreren kan van 18 tot 50 jaar (in Nederland: 45 jaar), doneren tot 60 jaar (NL: 55 jaar).

► Let wel: de huidige stand van de medische kennis biedt geen garantie op succes met stamceltherapie.

Waarom stamcellen?

♦ Een stamcel is een cel die zich kan ontwikkelen tot verschillende celtypes. Het is een soort basiscel die verder zal uitgroeien tot talloze cellen met een bepaalde functie, bijvoorbeeld een levercel, huidcel of bloedcel. In totaal telt ons lichaam zo maar even 220 celtypes!

♦ De basisidee bij stamceltherapie is dat een patiënt stamcellen krijgt die defecte of afwezige cellen in zijn of haar lichaam vervangen. Met de transplantatie krijgt de patiënt nieuwe, gezonde stamcellen van de donor via een bloedtransfusie. De nieuwe stamcellen vinden vanuit het bloed zelf hun weg naar de beenderen waar ze in actie schieten en bloed gaan aanmaken.

Hoe?

Voor donatie zijn stamcellen uit het bloed nodig. Men kan daar op 3 manieren aan komen:

1. Door een eenvoudige bloedafname.
2. Door een punctie bekomt men beenmerg dat heel veel stamcellen bevat (onder algehele narcose uit het heupbot); 3) Door bij een geboorte het navelstrengbloed op te vangen en te bewaren (in de navelstrengbloedbank). Tegenwoordig laten veel ouders de stamcellen uit het navelstrengbloed van hun pasgeboren baby invriezen. Dat is in principe zinvol omdat deze cellen een hoger potentieel bezitten om in uiteenlopende celtypes te veranderen. Anderzijds is deze opslag nog omstreden: de aanleg voor een ziekte (zoals Alzheimer of Parkinson, leukemie of een ander soort kanker) kan namelijk in de eigen stamcellen zijn opgeslagen waardoor de betreffende aandoening op deze manier opnieuw kan worden overgedragen. Daarnaast bevindt zich in het navelstrengbloed slechts een beperkt aantal stamcellen.

Procedure om donor te worden?

1. Eerst moet je je aanmelden bij een donorcentrum. Dat kan via een mailtje, telefoontje, brief of het online registratieformulier.
2. Vervolgens wordt je door het donorcentrum opgeroepen voor een intake gesprek en het ondertekenen van je voornemen om donor te willen zijn.
3. Bij de volgende stap wordt een bloedstaal genomen om je weefseltype te bepalen en de arts overloopt samen met jou een medische vragenlijst om een duidelijk beeld te krijgen van je gezondheidstoestand.
4. Dan is het wachten tot je wordt opgeroepen. Als een patiënt stamcellen nodig heeft, wordt zijn weefseltype vergelijken met de weefseltypes van alle geregistreerde donoren in het stamcelregister om na te gaan wie een geschikte stamceldonor is voor die patiënt. Als jij dat bent, zal een arts van het donorcentrum contact met je opnemen. Na een gesprek en een volledig medisch onderzoek wordt beslist of de donatie kan doorgaan en wanneer.

Het probleem?

De kans op een goede 'match' tussen de zieke persoon en de stamcellen van derden is heel klein. Zelfs als familieleden doneren, is de slaagkans 'maar' 1 op 50.000! De mogelijke afstoting is zo groot omdat er tienduizenden verschillende weefseltypes zijn.

Verdien je er iets mee?

Nee!

1. België: Doneren kost voor de donor niets maar wordt financeiel ook niet vergoed. vervoer van en naar het donorcentrum is ten laste van de donor. Er bestaat geen bijzonder verlof voor donoren.

1. Nederland:

• Kosten: als de patiënt is verzekerd voor ziektekosten dan worden alle medische kosten van de donor door de zorgverzekeraar van de patiënt vergoed. Afhankelijk van de voorwaarden van die zorgverzekering worden zelfs de reiskosten van de donor vergoed.

• Afwezigheid op het werk ten tijde van de stamceldonatie is geregeld door de ‘wet op de orgaandonatie'. In de meeste gevallen is de werkgever zeer coöperatief.

En nog dit!

Is het pijnlijk? In principe niet. Bij een afname uit het beenmerg word je onder algemene verdoving gebracht. Stamceldonatie via het bloed doet niet meer of minder pijn dan gewoon bloed geven.

Zijn er bijwerkingen? De voornaamste klachten zijn vermoeidheid, spierpijn en misselijkheid. Deze klachten zijn meestal vrij mild en kortstondig.

Zijn er risico's? Tot op vandaag zijn er geen aanwijzingen dat er bijzondere risico’s aan verbonden zijn.

Naar het ziekenhuis? Bij afname van stamcellen via het bloed kan je na de afname gewoon terug naar huis. Bij afname van stamcellen via het beenmerg, zal je een nacht of twee in het ziekenhuis verblijven.

Links

Voor Nederland: Stemceldonorschap

Voor België: Stamceldonor