Geschiedenis en toepassingen van de Beuk

Bekendheid van de Beuk

De Beuk als boom kennen we allemaal. Beukennootjes worden ook wel boekels genoemd. We kennen ook nog de Haagbeuk (Carpinus betulus) Deze hoort in de Berkenfamilie.

Het woord beuk of beuken betekent ook hard bonzen, rammeien, slaan, timmeren op iets. 

Onder Beuken verstaat men ook gedeelte van een gebouw, vooral een kerk, dat zich bevindt tussen twee rijen pilaren of tussen een rij pilaren en een muur.

De Beuk als boom

Meer dan tweeënhalf miljoen jaar staat de Beuk op aarde. Een Beuk, (Fagus sylvatica), Boekenboom of Buuk kan ongeveer driehonderd jaar worden. De Beuk vinden we in de koel gematigde streken van het noordelijk halfrond. Ze houdt van neerslag en mist. De Beuk groeit vaak in hoog bos. Meestal staan meerdere Beukenbomen bij elkaar. De Beuk heeft een evenwichtig gebouwde, eivormige kruin met vlak uitgespreide takken en loof.

Hoe ouder de Beuk wordt, hoe waardevoller zij is voor het ecosysteem van het bos. Zij biedt een onderkomen voor o.a. spechten, uilen en duiven. Het dode hout van Beuken is een voedingsbodem voor mossen, korstmossen, zwammen, bosinsecten, bosplanten en jonge boompjes.

Kenmerken van de Beuk

De Beuk kan tot veertig meter hoog worden. Ze heeft een rechte, cilindrische stam, welke meestal tot de helft geen zijtakken heeft. De bast is bij jonge bomen en takken donkergroen, later grauw. De bladeren zijn helder groen, de onderkant is lichter. Ze zijn glanzend, spits eirond, met rechte nerven en onduidelijk getande, gewimperde rand. De katjes zijn lichtgekleurd (in mei). Ze staan in gesteelde kluwens, mannelijke en vrouwelijke op dezelfde boom. De mannelijke hangend, de vrouwelijke rechtopstaand met twee tot drie bloemen in een vierkleppig omhulsel. Het vruchtbeginsel is driehokkig. Het bruine nootje is driekantig en rijk aan olie. Ze zitten met twee tot drie bijeen in een leerachtig napje met zachte stekels. De Beuk vermenigvuldigd zich met behulp van de wind.

De Beuk als medicijn

• Gebruikte delen;
  • de bast van twee- tot driejarige takken (in februari)
  • het hout

• Werkzame bestanddelen;
  • looistof (in de bast)
  • kreosoot (in de door destillatie van het hout verkregen teer)

• Toegeschreven eigenschappen;
  • antiseptisch
  • eetlustopwekkend
  • koortswerend
  • samentrekkend

Aandoeningen waarbij we bestanddelen van de Beuk kunnen gebruiken

• Koorts is een symptoom van veel verschillende ziekten. Het is vooral belangrijk bij koorts veel te drinken. Bijvoorbeeld een afkooksel van Beuk. Hiervoor vijftig gram gedroogde bast op een liter water vijftien minuten op een laag pitje koken. Hiervan een kopje leegdrinken en dit na twee uur herhalen.
• Bij astma, bronchitis en hoest kan de ademnood welke op kan treden worden verlicht met behulp van een afkooksel van Beuk. Twintig gram gedroogde bast op een liter water, twintig minuten laten koken. Hiervan twee kopjes per dag leegdrinken.
• Bij beschadiging van het slijmvlies in de mond kan men de mond spoelen met een afkooksel van Beuk. Dertig gram afgeveegde en niet gewassen bast op een liter water, vijftien minuten laten koken. Hiermee vier maal per dag een lauwe mondspoeling nemen. Nooit doorslikken!

Symboliek van de Beuk

De Beuk is de koningin van het bos; een vrouwelijke verschijning, fijn en gracieus.

Ze symboliseert vrouwelijke wijsheid en aandacht, warmte en troost. Ze staat ook voor; duurzaamheid, energie, betrouwbaarheid, vruchtbaarheid en geborgenheid.

De Beuk is de nationale boom van Denemarken.

Legendes en verhalen van de Beuk

• Vroeger werd de Beuk in verband gebracht met tijd, wijsheid en kennis. De eerste boeken waren gemaakt van Beukenhout. Dit waren heilige boeken.
• De Beuk is een ‘sociale’ boom: onder de grond houden Beuken elkaars wortels vast.
• Romeinen vereerden de Beuk als brenger van geluk.
• Als er veel beukennootjes zijn, zal de winter streng worden.
• Vroeger hakte men op Allerheiligen (1 november) in een Beuk. Dit deed men om erachter te komen hoe het weer in de winter zou worden. Als de wond droog bleef, moest men rekening houden met een strenge winter.
• Beukenhout, gehakt met nieuwe maan, is duurzaam en wordt niet door houtworm aangevallen.
• Als je een stuk Beukenhout bij je draagt, beschermt dit je tegen ongeluk en stimuleert je creativiteit.
• Het drinken van water uit een holle Beuk zou schurft en andere huidziekten genezen.
• Met Beuken kun je praten. Indianenhoofdman Tatanga Mani zei hierover het volgende: Wist jij dat bomen praten? Ja, zij praten. Zij praten met elkaar en zij praten tegen jou, als je luistert. Maar de meeste witte mensen luisteren niet. Zij hebben het nooit de moeite waard gevonden naar Indianen te luisteren en ik vrees dat zij ook de andere stemmen in de natuur niet zullen horen. Ik zelf heb veel van bomen geleerd: soms iets over het weer, soms iets over dieren en soms iets over de Grote Geest.

Toepassingen Beuk

Beukenhout is matig stug bij het zagen. Het droogt tamelijk vlug en gemakkelijk, maar heeft grote neiging tot splijten aan de uiteinden van het hout. Het is meestal zonder moeilijkheden te bewerken, zowel met de hand als machinaal. Het hout van Beuken leent zich goed voor draaiwerk, kleuren, polijsten en lijmen. Het is uitstekend hout om onder stoom gebogen te worden. Het gestoomde hout is beter bestand tegen aantasting.

Beukenhout splintert niet. Daarom wordt het gebruikt om speelgoed en trapleuningen van te maken. Ook maakt man van Beuken; triplex, draaiwerk, parket, riemschijven, trappen, stelen voor gereedschappen, schaven, meubels.

Ook voor huishoudartikelen; zoals broodplanken, lepelrekken en kastjes wordt Beukenhout gebruikt.

De naam Beuk

In Nederland zijn verschillende plaatsnamen die met Beuken te maken hebben, bijvoorbeeld: Boekel in Noord Brabant, Boekelo in Overijssel en Boekhoute in Vlaanderen.

In Engeland kent men Buckingham, ook dit is afgeleid van de Beuk.

In Roemenië zijn veel Beukenbossen te vinden. Plaatsen als Boekarest en Boekowina hebben met Beuken te maken.

Tenslotte

Beukennootjes zijn lekker. Teveel ervan eten is niet gezond.

‘Beuk-mensen’ worden gezien als geduldige doorzetters

Bron: tomwesteneng.nl stemderbomen.nl Gids voor geneeskrachtige planten van Readers Digest.