Is het station ethisch verantwoord

Inleiding

In dit artikel gaat het over de verbouwing van het station Den Haag Centraal en of het ethisch verantwoord is geweest tegenover zowel de gebruikers van het station als de stad. Eerst wordt er een argumentatieschema weergegeven van de standpunten die in het artikel gebruikt worden, deze worden per standpunt onderverdeeld in argumentaties. En vervolgens wordt deze standpunten en bijbehorende argumentaties verder beschreven.

Argumentatiestructuur

Ethische vraag: Is de bouw van Den Haag Centraal station ethisch verantwoord?

1.    De bezoekers/gebruikers zijn tijdens het ontwerpproces en realiseerproces netjes betrokken geweest bij de plannen en activiteiten die er plaatsvinden.

1.1 Voor de gebruikers/bezoekers zijn de plannen en ontwerpen gepresenteerd in de zogenaamde ‘burenoverleg-avonden’.

1.1.1       De bewoners, belanghebbenden van winkels in en rondom het station behoorden onder de gebruikers van het station.

1.1.2       In het burenoverleg zijn er allerlei zaken besproken als de verbouwing van het openbaar vervoer terminal, verbouwing van New Babylon en de aanpassing van het KJ-plein.

1.2 De plannen van de verbouwing van Den Haag Centraal station zijn op de website en bij Ruimtelijke plannen gepubliceerd.

1.2.1       Op de website van www.denhaagnieuwcentraal.nl zijn de plannen, recente en oude werkzaamheden en aanpassingen vermeld en gepubliceerd (alles tijdig gepubliceerd) en op www.ruimtelijkeplannen.nl.

2.    Klachten en ongewenste situaties waren gemeld tijdens het ontwerpproces en realiseer periode.

2.1 Omdat er veel wijzingen en omleidingen hebben plaatsgevonden waardoor reizigers vaak verward raken op het station.

2.2 Ook hebben de vele wijzingen en omleidingen ervoor gezorgd dat er veel vertragingen plaatsvinden op het station.

2.3 Verplaatsen van commerciële voorzieningen waardoor de reizigers niet meer wisten waar ze heen konden gaan om bijvoorbeeld een broodje te kopen, deze werd (o.a.) het gevolg van vertragingen oor reizigers.

2.3.1       Men vond het station chaotisch en niet verantwoord tegenover de reizigers en gebruikers van het station.

3.    De verbouwing van het station heeft veel verbeterd voor de gebruikers van het station maar ook voor de stad.

3.1 De verbouwing heeft ervoor gezorgd dat het station meer, gemoderniseerde en diverse commerciële voorzieningen tot hun beschikking hebben.

3.1.1       De verandering zorgt ervoor dat functie voor wonen, werken, reizen en recreatie gecreëerd worden en verbeterd qua kwaliteit.

3.2 De locatie zal ook een groter voordeel en positieve ingreep hebben op de stad omdat er een ‘studenten hotspot’ wordt gecreëerd.

3.2.1       Aan het Anna van Buerenplein wordt er een studentenflat gebouwd met ruimte voor 396 studenten.

3.3 Mede door de verbouwing zal het openbaar vervoer voor de stad verbeterd worden en een betere bereikbaarheid voor de stad.

3.3.1       Dat komt o.a. door de komst van de nieuwe stadsrandrail en andere vervoerverbindingen.

3.3.2       De verbinding tussen de oude stad (centrum), het business district Beatrixkwartier en Wijnhavenkwartier voor nieuwbouw (o.a. ministeries) wordt versterkt en verbeterd hierdoor.

3.3.3       Nieuwe randstadrail= verbetering.

De verbouwing van Den Haag Centraal Station

Den Haag Centraal station toen...

De ontwikkeling van het station begon met het aanleggen van een spoorverbinding tussen de stations Rhijnspoor en Holland Spoor in het jaar 1870. Rondom die jaren was er een enorme groei van bevolking doordat men van het platteland naar de stad trok (De Industriële Revolutie).

De stoomtrams die in 1890 vanaf de Rhijnspoor naar Staatsspoor reden, bezorgden voor veel omliggende streken stank en afval. In dezelfde periode komt Den Haag met een nieuwe tram, namelijk de 1ste elektrische ‘accu’-tram. Deze werd in 1904 vervangen door elektrische en heette de zogenaamde 'beugeltram'.

De oorspronkelijke spoor waarop de Randstadrail nu rijdt is dezelfde spoor dat werd aangelegd door de ‘Zuid-Hollandsche Elektrische Spoorwegmaatschappij’ en werd de 'Hofpleinlijn' genoemd.

In 1973 bedacht de NS (Nederlandse Spoorwegen, wordt beheerd door ProRail) om een Centraal station in Den Haag te bouwen om de stad verder uit te breiden en in 2 jaar later was de bouw van station Den Haag Centraal af. Een belangrijke ingreep rondom het station was de Koningstunnel die in 2000 werd geopend. In het jaar 2003 werd er een goedkeuring vanuit de Rijk gegeven voor de bouw van Den Haag Nieuw Centraal en zijn de werkzaamheden van start gegaan in 2007. (Historie, 2012, p. 69)

Ontwerpproces en relaiseer proces

De Masterplan van Den Haag Centraal maakt deel uit van één van de zes Nieuwe Sleutel Projecten naast Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Breda en Arnhem. Het omliggende gebied inclusief het station zijn momenteel onder werkzaamheden, hierbij gaat het om grootte 400 x 400 meter van het plangebied. Sinds het jaar 2007 is men gestart met het verbouwen van Centraal station te Den Haag, tot de dag van vandaag is men bezig met de verbouwing (tegenwoordig 2013).

De gemeente had het Masterplan niet alleen kunnen realiseren, door de hoge kosten van het plan. Partijen als o.a. ministerie van Infrastructuur en Milieu, Stadsgewest Haaglanden en Pro Rail hebben een bijdrage en samenwerking geboden aan de gemeente van Den Haag om het plan te realiseren. De geïnvesteerde kosten waaraan de verschillende partijen hebben deel genomen zullen uiteindelijk na de verbouwing terug verdiend worden door de verbetering van de infrastructuur en het aantrekken van de jonge doelgroep (Centraal, Masterplan Den Haag Nieuw Centraal, 2012).

Tijdens het ontwerpproces van het station zijn de gebruikers en belanghebbenden tijdig geïnformeerd over de nieuwe plannen. De belanghebbenden en gebruikers van het Den Haag Nieuw Centraal zijn niet alleen de bewoners rondom het station maar ook wel reizigers en winkeleigenaren (in en rondom het station).

Begin van het proces zijn er regelmatig vergaderingen voor belanghebbenden georganiseerd, deze worden ook wel ‘burenoverleg-avonden’ genoemd. Belanghebbenden kunnen zowel ontwerpers, projectontwikkelaars, uitvoerders, bewoners, reizigers en ook de aanwezige bedrijven die op het station gevestigd zijn. De zaken die er in het burenoverleg werden besproken gingen hoofdzakelijk over de verbouwing van het openbaar vervoer terminal, verbouwing van New Babylon en de aanpassing van het KJ-plein (Centraal, Burenoverleg, 2011 en 2012). Ook is er een website www.Denhaagnieuwcentraal.nl opgezet zodat men de werkzaamheden, nieuws en veranderingen in en rondom het station kan volgen. Hierdoor konden de belanghebbenden (vanaf ontwerp tot aan de realiseer periode/proces) wijzigingen, omleidingen, veranderingen, werkzaamheden (bouwkrant) en publicaties volgen en lezen. Op de site ‘www.Ruimtelijkeplannen.nl’ zijn de volledige bestanden van de Masterplan te vinden voor de burgers.

Klachten en ongewenste

‘’Tijdens het realiseerproces zijn er klachten geweest van de gebruikers’’; dat vertelt NS medewerker. De meeste klachten kwamen uit ongewenste situaties die ontstaan zijn door de verbouwing. Destijds zijn er veel brieven gestuurd om de bewoners mee te delen welke werkzaamheden er in elke periode plaast vindt, zoals omleidingen, werkzaamheden op het spoor of platvorm. Deze werden ook op de websites vermeld. Ondanks de vele meldingen zijn er alsnog veel onverwachte situaties ontstaan. Ik zal een paar voorbeelden geven van de voorgevallen soortgelijke situaties die hebben plaats gevonden.

De toestand dat zich voordeed in het jaar 2012. Begin juli waren enorme plassen ontstaan in de stationshal door zware regenvallen. De oorzaak hiervan was doordat een grote deel van het oude stationsdak werd gesloopt en afgevoerd. De dagen erna heeft heel erg veel geregend waardoor er veel grote plassen ontstonden in de stationshal. Om te voorkomen dat er veel vertragingen en ongelukken ontstonden op het station zijn er gedurende de dag en nacht een paar waterzuigers geplaatst. Deze waterzuigers heeft men op het station gelaten zodat als er weer hevige regenvallen ontstonden deze meteen in werking werden gezet. Hierop zijn er veel vragen binnen gekomen van reizigers van het station maar ook van winkels die hierdoor klachten kregen van hun klanten. Om het goed te maken met de gebruikers van het station is er een reizigersactie (gratis koffie en regenponcho) voorgesteld. (Centraal, Wateroverlast op station Den Haag Centraal, 2011).

Het tweede ongewenste voorval dat ontstond door de werkzaamheden in/op het station waren de lange wachttijden voor de reizigers. Veel treinen vanuit alle richtingen kwamen vertraagd aan met een minimale vertraging van 10 minuten. Dit kwam voornamelijk uit werkzaamheden die verricht moesten worden op bepaalde perrons. De werkzaamheden als aanleggen van nieuwe constructie aan het dak en aanleggen van nieuwe riolering waren langdurige processen die soms ook ‘s nachts uitgevoerd moesten worden. Hierdoor kon men voorkomen dat er veel vertragingen ontstonden door het omleiden van treinen naar andere perrons.

Niet alleen vertragingen van treinen ontstonden door al de werkzaamheden van de verbouwing maar heeft het veel verwarring op het station gebracht onder commerciële voorzieningen. Een voorbeeld hiervan is de Bruna (boekenwinkel) die voor de verbouwing naast het informatieloket van de NS (Nederlandse Spoorwegen) was gevestigd is sinds de verbouwing verplaatst vlakbij de ingang van het station. Hierdoor wisten veel reizigers hun hun weg niet te vinden naar de Bruna waardoor velen reizigers dachten dat de voorzieningen is gesloopt. Wanneer de medewerkers van het station niet aangeven (bijvoorbeeld met borden) waar de bestemming is verplaats zal het vervelende consequenties veroorzaken zoals het kwijt raken van klanten (Bruna). De wijzingen en omleidingen waren tijdig op de website vermeld maar dat hoeft niet te beteken dat Alle gebruikers de gelegenheid hebben om de digitale informatiebron te kijken (internet).

Sommige gebruikers van het station gaven aan dat het station chaotisch en niet altijd verantwoord is tegenover hun.

Verbouwing zorgt voor verbetering 

Het is waar dat er gezegd wordt dat ‘na regen, zonneschijn’ komt. Dit is van toepassing op de verbouwing van Den Haag Centraal station, omdat de verbouwing een groot bijdrage aan de stad zal leveren ondanks alle ongewenste situaties die plaats hebben gevonden afgelopen periode.

De eerste verbeteringen die zich zal vormen is de uitbreiding van de stationshal en toename van de diverse en gemoderniseerde commerciële voorzieningen. Er zal in 2013 een gevarieerd aanbod van voorzieningen gecreëerd worden zoals winkels en horecagelegenheden (Centraal, Bouwkrant, 2012) in de stationshal en de kelder waar nu de huidige fietsenstalling zich bevindt.

Het station is een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling voor het centrum van Den Haag en de hele stad. Omdat voorheen het station oud en afgelegen was van de rest van de stad, maar door de nieuwe ontwikkelingen van en rondom het station zal het een toegangsroute of poort zijn van de stad. Naast de nieuwe OV-terminal vinden er nu in het centrum van Den Haag nieuwe ontwikkelingen plaats zoals o.a. New Babylon (complexengebouw met verschillende activiteiten), Koninklijke Bibliotheek, het Letterkundig Museum/Kinderboekenmuseum en studentenflat en de Leiden University College aan het Anna van Buerenplein. Op deze manier worden de functies voor wonen, werken, reizen en recreatie verbeterd qua gebruik en kwaliteit. (Den Haag Nieuw Centraal, 2012)

Op het gebied van reizen zal er een betere verbinding en bereikbaarheid ontstaan mede door de verbouwing van het station. De verbinding tussen de oude stad (centrum), het business district Beatrixkwartier en Wijnhavenkwartier voor nieuwbouw (o.a. ministeries) wordt versterkt en verbeterd. Dat gebeurt door het aanleggen van nieuwe OV verbindingen, nieuwe trams en randstadrail (Centraal, Bouwkrant nr. 17, 2012). De nieuwe trams zullen ingezet worden op de huidige lijnen 9, 11,15 en 17. Deze zullen meer ruimte en comfort bieden aan de reizigers (Stadskrant, 2013).

De ontwikkeling van o.a. Den Haag centraal station heeft ook plek en onderdak voor studenten mogelijk gemaakt door de studentenflat die eind 2013 al op de planning staat om gebruik van te maken. Door de komst van de nieuwe Leiden University College he Hague op het Lange Voorhout vlakbij het station en de nieuwe studentenflat zal men merken dat de stad zal bruisen van het studentenleven. Het zal naast het station een ´studenten hotspot´ worden en een grote positieve ingreep op de economie van de stad hebben. Op het Anna van Buerenplein is de bouw van de studnetenflat volop in uitvoerproces en zal ruimte maken voor 396 studenten. Op de planning staat vermeld dat in de zomer van 2013 al verhuurd moet worden, als deze door bepaalde omstandigheden vertraging oploopt zal het tot eind 2013 duren totdat het gebouw klaar is voor gebruik (Centraal, Bouwkrant, 2012). De komst van de studentenflat en het station renovatie zal naast het verbeteren van de economie in de stad, ook veel studenten helpen met de vertragingen die ze oplopen tijdens het reizen. Veel van de studenten komen van buiten Den Haag en hebben behoefte aan onderdak dichterbij hun studie of een betere bereikbaarheid. 

Ethische aspecten van technische risico’s

In het ontwerpproces van een techniek brengt vaak ook risico’s mee die ethische vragen oproepen. Vaak blijken deze risico’s of gevaren van (ontwerp) producten na het gebruik ervan. ‘De ethische vraag hierbij is wanneer die risico’s en gevaren aanvaardbaar zijn’ (Lamber Royakkers, Ethiek & Techniek: morele overwegingen in de ingenieurspraktijk, 2008). Elke ingenieur heeft een verantwoordelijkheidsplicht om naar veilige producten te streven voor de gebruiker. Om deze gevaren te beperken kan de ingenieur tijdens de ontwerpfase al maatregelen nemen. Deze maatregelen kunnen o.a. zijn:

1. Maatregel om kansen als er iets fout gaat beperken: aan de hand van fouten- en gebeurtenisbomen nagaan welke gebeurtenissen bepalend/beslissend zijn voor het verkleinen van faalkansen.
2. Maatregel om negatieve effecten te verkleinen: zo snel mogelijk ontdekken wat er fout is gegaan om negatieve effecten en invloed op tijd te beperken.

Of na te gaan of bepaalde gevaren aanvaardbaar zijn moeten deze vertaald en geobserveerd worden aan de hand van een risicoanalyse

Om te beoordelen en na te gaan wanneer risico’s aanvaardbaar zijn worden er drie ethische criteria gemeten. Om te beginnen moet men kijken of degene dat risico lopen op de volledige hoogte waren van de gevaren en risico’s (Informed consent = geïnformeerde instemming). Tweede criteria is de voordelen wegen tegenop de risico’s, deze worden in kosten uitgedrukt (de risico-losten-batenanalyse’. Ten slotte de toets men het gelijkheidsbeginsel, deze vertelt dat elke mens gelijk behandeld moet worden (Kants theorie).

Ethische vragen bij het ontwerpen van techniek

Ingenieurs hebben vaak te maken met ethische overwegingen en vraagstelling die hun bezig houdt tijdens het ontwerpen: ‘Hoe wordt deze techniek geproduceerd? Hoe wordt het gebruikt? Hoe maak ik het veilig voor gebruik? Welke keuzes zijn van belang?’ Dat zijn allemaal vragen die veel verantwoordelijkheid vergen van de ingenieurs, maar uit een ethische oogpunt gezien zijn deze van groot belang om 'ethisch verantwoord te handelen'.

‘Een ontwerpen kan omschreven worden als een activiteit waarbij de ingenieurs bepaalde functies of doelen vertalen in een werkend product of systeem’ (Lamber Royakkers, Ethiek & Techniek: morele overwegingen in de ingenieurspraktijk, 2008, p. 119).

Het ontwerpen van een technische product heeft een generieke ontwerpcyclus die terugkomt in elk proces. Ook zijn er ethische kwesties die een ingenieur tijdens zijn ontwerpproces meemaakt. Hiervan wordt als voorbeeld de eerste en de laatste fase in de ontwerpcyclus beschreven.

Bij de faseanalyse (eerste fase) moeten de ontwerper(s) een beeld schetsen van het ontwerpprobleem en een formulering opstellen die het kader bepaalt voor de aanpak van het probleem in de rest van ontwerpproces. Ook worden in de analysefase de randvoorwaarden voor het ontwerp geformuleerd op basis van eerdere geschetste verantwoordelijken van ingenieurs en op basis van de beroepscodes en bedrijfscodes. Het gaat hierbij voornamelijk om ‘ethische overwegingen als veiligheid, gezondheid, milieu en duurzaamheid en maatschappelijke gevolgen van technieken’ (Lamber Royakkers, Ethiek & Techniek: morele overwegingen in de ingenieurspraktijk, 2008, p. 121).

Bij de laatste fase ‘beslissingsfase’ kunnen twee beslissingen genomen worden, namelijk teruggaan naar een andere fase bij twijfel of besluiten om het ontwerp door te laten gaan. Ethische vragen hierbij kunnen betrekking hebben op de genomen keuzen van het ontwerp, zoals de veiligheid en milieueffecten als gevolg van het ontwerp. Bijvoorbeeld het slopen bepaalde elementen op de bouwplaats van het station kan gevaarlijk zijn voor de reizigers, om hiermee gevaar en risico[’s te beperken kan men volgens de veiligheidsvoorschriften werken.

Een andere voorbeeld van ethische vragen die in deze fase meespelen zijn arbeidsomstandigheden op bouwplatform. Wanneer mogen deze arbeiders werken en wanneer niet in winterweer of zomerweer? Hierbij moeten de ingenieurs ook kijken vanuit ethische overwegingen voor zowel ontwerp als gebruiker en maker van het ontwerp.

Conclusie

Om te concluderen of de verbouwing van Den Haag Nieuw Centraal ethisch verantwoord is worden alle voordelen en nadelen op een rijtje zetten worden.

De verbouwing van het station heeft naast voordelen als betere bereikbaarheid voor de stad, betere verbindingen en het creëren van studenten hotspot, ook nadelen gehad als vertraging en verwarring op het station. Wanneer deze voordelen en risico’s tegen elkaar worden gewogen zullen de voordelen dominant zijn in deze case.

Maar ook als de theorie van Jerry Bentham wordt toegepast op de hoofdvraag zal het ook ethisch verantwoord zijn omdat de verbouwing meer mensen gelukkig maakt dan pijn.

27 januari 2013