Wat is de waarde van een smaragd
Marcus Aurelius
Ooit schreef de Romeinse keizer Marcus Aurelius: Een smaragd verliest geen waarde bij gebrek aan lof. Als je daar als mens, die gewend is aan het beloond worden naar kijkt, dan lees je: Je hoeft geen lof te geven, want alles is waardevol. Maar wat Marcus Aurelius bedoelde te zeggen is: Als mens ben je waardevol, dus waarom zou je het oordeel van anderen nodig hebben om je waarde te bepalen. Toch is onze huidige maatschappij gebaseerd op lof geven en waardebepaling door anderen.
Waardebepaling
Als het gaat om voorwerpen en diensten dan is het bepalen van waarde een zinvolle activiteit. Je wilt tenslotte niet een schoen die na de eerste stappen uit elkaar valt, zodat je op je blote voeten verder moet. En je wilt geen huisarts die je vertelt, na het aanhoren van je verhaal over je ziekte ervaring, dat dit consult je 25 euro heeft gekost en je zonder advies naar huis stuurt.
Maar waar waardebepaling voor voorwerpen en diensten handig is, is het onzinnig voor mensen. De waarde van een mens wordt namelijk niet bepaald door wat zijn of haar functie is of doet, maar door zijn menszijn. Net zoals een smaragd van zichzelf waarde heeft en geen lof nodig heeft om waardevol te zijn.
Dus ieder mens is waardevol, omdat hij of zij mens is. Of dat menszijn nu bestaat uit het de hele dag op een bed liggen door een ziekte of dat het gaat om het creëren van de mooiste muziek die de wereld ooit gehoord heeft. Maar onze werkelijkheid zit zo niet in elkaar.
De werkelijkheid
Dus een mens is waardvol van zichzelf. De werkelijkheid van onze samenleving is echter precies tegenovergesteld. Wij waarderen mensen voortdurend op basis van wat zij onszelf opleveren. Waarbij we niet kijken naar de norm die we hanteren en waar die norm vandaan komt, maar naar het feit of de mens die wij beoordelen voldoet aan de norm die wij hanteren. Daarbij hebben we nogal wat normen op veel verschillende vlakken, van vriendschap tot en met toiletgebruik.
Vriendschap
Hanteren we dus bepaalde normen om te bepalen of wij vrienden willen zijn met een ander mens? Als je naar onderstaand lijstje kijkt zou je dat wel denken.
-
Luistert hij wel naar ons?
-
Weet hij wanneer we jarig zijn?
-
Betaalt hij wel eens voor een hapje en een drankje?
-
Geeft hij feestjes?
-
Vindt hij dezelfde films leuk als wijzelf?
-
Vindt hij onze cadeaus leuk?
-
Komt hij op onze feestjes?
-
Zegt hij dank je wel als we hem een cadeau geven?
-
Laat hij merken dat hij het leuk vindt om met ons samen te zijn?
-
Houdt hij van dezelfde grappen als waar wij om moeten lachen?
-
Etc.
Op basis van de lijst lijkt vriendschap dus meer een transactie dan een interactie.
Nu weten we allemaal, dat sommige van onze vriendschappen een transactie zijn, terwijl andere interactie zijn. Het lijstje maakt dus duidelijk dat we sommige vriendschappen baseren op de waarde die het voor onszelf heeft, terwijl we tegelijkertijd andere vriendschappen kennen die waarde hebben van zichzelf. Daar kijken we helemaal niet naar een lijstje waarmee we waarde kunnen bepalen. Die vriendschappen geven ons een goed gevoel zonder dat we een kwaliteitslijstje moeten doorlopen en we weten dat ze de ander een goed gevoel geven, soms omdat de ander het zegt, soms omdat we het zien aan de reactie van ander.
De werkelijkheid van waardebepaling
Blijkbaar heeft alles dus een intrinsieke waarde, zonder dat een externe partij waarde hoeft toe te kennen, zoals de smaragd waarde heeft zonder lof. Tegelijkertijd heeft alles een extrinsieke waarde, gebaseerd op het nut dat het heeft voor anderen. Zo zal iemand die niet van de kleur groen houdt en geen enkel nut heeft voor een smaragd, een smaragd waardeloos vinden. Terwijl iemand die smaragd nuttig vindt en groen als kleur mooi vindt een smaragd waardevol zal vinden.
De waarde van smaragd
Marcus Aurelius mag dan tweeduizend jaar geleden geschreven hebben dat een smaragd geen lof nodig heeft, maar dat is niet hoe het in onze maatschappij werkt. Iedere smaragd wordt beoordeeld op zijn waarde vanuit het nut dat het heeft voor de maatschappij. Die werkelijkheid daar doen we niets aan. Maar dat betekent niet dat een smaragd waardeloos is, omdat het geen nut heeft. Het punt is namelijk vaak dat de samenleving helemaal niet ziet wat de smaragd allemaal veroorzaakt en daarom de smaragd waardeloos vindt. Terwijl in werkelijkheid, onzichtbaar voor de waardebepalers in de maatschappij, de smaragd waarde toevoegd aan die maatschappij.
Je kunt dus pas de waarde van iets bepalen als je het gehele plaatje ziet, dus Marcus Aurelius had ook kunnen zeggen:
Prijs de dag niet voordat het avond is.
Maar waar het echt om gaat is dat je begrijpt dat je intrinsieke waarde als mens niet bepaald wordt door wat anderen van je vinden, maar door het feit dat je bestaat. Net zoals een smaragd bestaat en daarom waardevol is.
_2.jpg#/media/File:B%C3%A9ryl_var._%C3%A9meraude_sur_gangue_(Muzo_Mine_Boyaca_-_Colombie)_2.jpg){kind=link}
