Brein of Lichaam
Brein
De Westerling lijkt vaak meer een brein met een lichaam, dan een mens. Hoeveel van ons zijn zich onbewust van hun voeten tot ze pijn doen? Zeggen we niet als we spierpijn hebben: “Ik wist niet dat ik daar ook spieren had.” Hoeveel van ons denken niet dat zij degene zijn die de beslissingen nemen als het gaat om wat hun lichaam doet. Tot ze moeten ontdekken dat het lichaam heel goed instaat is om voor zichzelf te zorgen zonder dat er een bewuste chauffeur aan het stuur zit. Kijk maar eens hoe we reageren als we struikelen. Het is niet alsof we nadenken over hoe we overeind moeten blijven.
Brein of lichaam
Met de uitspraak van Descartes:
- Ik denk dus ik besta (Cogito ergo sum)
is eigenlijk de scheiding van lichaam en brein ontstaan. Deze Cartesiaanse benadering van het lichaam heeft in het Westen
bijvoorbeeld geleid tot het idee dat je het lichaam kunt vervangen zolang je het brein maar intact houdt. Maar ook van die gedachte beginnen we langzaam maar zeker terug te komen. Het blijkt namelijk dat ook het brein zich gedurende het leven blijft ontwikkelen en dus veranderen. Dat betekent eigenlijk dat je de inhoud van het brein zou moeten kunnen overdragen in een machine en zo de persoonlijkheid van de mens buiten het brein moet kunnen opslaan. Het is slechts een kwestie van ontdekken hoe het binnen het brein werkt om het buiten het brein te kunnen namaken.
Maar wat vooral blijkt uit onze Cartesiaanse benadering is dat we denken dat het brein de baas is over ons lichaam. Ook al zijn we ons er helemaal niet bewust van hoe we de ene voet voor de andere moeten zetten. Het enige wat we weten is dat we maar hoeven te denken ergens naar toe te willen en onze benen beginnen te bewegen.
We zien eigenlijk niet meer duidelijk dat het brein een deel vormt van het lichaam en onderhevig is aan dezelfde biologische wetten als ons lichaam. Zo gaan we op in het idee dat het brein het belangrijkste deel van het lichaam is, terwijl het slechts een deel van het lichaam is. Zonder brein is een lichaam niets meer dan een hoop stuurloze cellen. Zonder lichaam is een brein niets meer dan een stilliggende hoop cellen. Het is de samenwerking tussen brein en lichaam die het tot iets bijzonders maakt.
Brein en lichaam
De scheiding van brein en lichaam is in Oosterse culturen veel minder sterk. Hoewel ook daar het brein belangrijk gevonden wordt, wordt het niet als een apart onderdeel gezien. Apart in de betekenis van bijzonder of speciaal en dus afzonderlijk te bekijken. Het brein leeft in wisselwerking met het lichaam. Zo kan het lichaam het brein beïnvloeden en het brein het lichaam. Zo kunnen we door ons te concentreren onze honger of dorst gevoelens onderdrukken. Maar we kunnen bijvoorbeeld ook door te gaan wandelen lichte gevoelens van depressiviteit opheffen. Waar wij denken dat we hard moeten trainen om ons hart instaat te stellen zich in te stellen op inspanning, daar gelooft de yogi en de budo beoefenaar dat het niet gaat om de inspanning maar de instelling. Het gevolg is dat de yogi en de volgers van budo geleerd hebben hoe ze hun ademhaling en daarmee hun hart kunnen beheersen. Waar wij denken slachtoffer te zijn van ons autonome zenuwstelsel.
Waar Westerlingen dus vinden dat brein en lichaam gescheiden zijn, daar gelooft de Oosterling dat brein en lichaam samenwerken. Nog een geluk dat we in veel gevallen ons niet aantrekken van die scheiding van brein en lichaam, want anders dan zouden we alleen denksporten kunnen beoefenen.
Vraagje
In het Westen denken we dus in veel gevallen dat brein en lichaam een soort gescheiden twee eenheid zijn. Maar waar die gedachte nu precies vandaan komt is niet duidelijk. Want het is moeilijk voor te stellen dat die eenvoudige uitspraak van Descartes zoveel invloed heeft uitgeoefend.
Eigenlijk verwacht je dat zo’n uitspraak eerder een uiting is van de heersende cultuur op dat moment. Nu was voor Descartes zijn uitspraak deed al het idee ontstaan dat de ziel belangrijker was dan het lichaam. Kijkend naar het gedrag van Christenen in de eeuwen voorafgaand aan Descartes zie je een mishandeling van het lichaam die gerechtvaardigd wordt op basis van het feit dat lijden je het hemelse leven doet verdienen. Maar ook na Descartes zie je periodes waarin lichamelijk genot of het lichaam gezien wordt als iets afschuwelijks. Als iemand het heeft over het Victoriaanse tijdperk dan denken we in de meeste gevallen niet aan de industrialisering, maar aan de ontkenning van het lichaam. Ook nu nog brengt de pers bijvoorbeeld rond Pasen berichten over religieuzen die zichzelf mishandelen om zo te boeten voor hun zonden. Terwijl het niet hun lichaam is geweest dat de zonden heeft begaan maar hun brein.
De vraag is dan ook hoe oud is dit idee dat lichaam en brein of ziel of geest twee afzonderlijke entiteiten zijn. Want het is duidelijk ouder dan de uitspraak van Descartes.
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen
Brein Brein of lichaam Brein en lichaam Vraagje Extra Afbeeldingen Index van koppen