Ik moet perfect zijn
Norm
Is dat niet een beetje hoe we onszelf bekijken tegenwoordig. Het komt vast door onze opvoeding en ons opleidingssyteem, maar eigenlijk is de oorzaak niet van belang. Want waar het eigenlijk om gaat is dat perfect willen zijn betekent dat je niet jezelf mag zijn. Perfect zijn betekent dat je moet voldoen aan een norm of die norm nu opgelegd wordt of door jezelf wordt bepaald.
Perfect zijn
Het vervelende met perfect zijn is dat het voor mensen een onmogelijke opdracht is. We hebben namelijk niet genoeg tijd om perfectie te realiseren. Maar nog erger als we proberen perfect te zijn, dan houden we geen tijd over om onszelf te zijn.
We kunnen namelijk proberen de perfecte ouder, dochter, werknemer, baas, vriend, partner, fietser, kok, schoonmaker enzovoort te zijn. Maar als we dan denken perfectie bereikt te hebben, dan komen we vaak iemand tegen die het toch weer net iets perfecter doet. Je bent blijkbaar nooit klaar met het bereiken van perfectie volgens een norm. Het lijkt wel alsof je een honderd meter hardloopwedstrijd rent, die als je de finish bijna hebt bereikt een tweehonderd meter wedstrijd is geworden. Waarna, als je de tweehonderd meter hebt gehaald, de finish nu op vierhonderd meter is gelegd, enzovoort, enzovoort. Het lijkt wel alsof het onmogelijk is om perfectie te bereiken, omdat de norm steeds opnieuw wordt vastgesteld, maar vooral verandert.
Menszijn
De vraag is echter of het gaat om perfect zijn als het gaat om menszijn. Betekent menszijn proberen perfect te zijn in alles wat je doet. Of houdt menszijn iets anders in. Gaat het bij menszijn om het menszijn zelf of gaat het om wat je allemaal aan vaardigheden perfect kunt uitvoeren. Moet je als mens de perfecte kledingdrager zijn of is het voldoende om kleding te dragen die jij leuk vindt. Want zoals ik al zei is perfectie altijd extern bepaald of je die norm nu overneemt van een ander of hem zelf bepaalt op basis van wat je anderen ziet doen.
Want hoeveel mensen zouden een norm kunnen bepalen die hoger ligt dan wat ze nu al kunnen als ze niet een voorbeeld buiten zichzelf hebben. De meeste mensen zouden waarschijnlijk bij de meeste dingen die ze doen denken dat het goed is zoals het is op dat moment. Pas als ze geleerd hebben om zichzelf te vergelijken met anderen komen ze op het idee om de buitenwereld als norm te hanteren voor hun eigen mogelijkheden. Maar is dat waar het om gaat bij menszijn, waarschijnlijk niet. Nu snap ik wel dat er vragen opkomen over ons vermogen om anderen na te apen. Maar het feit dat we anderen kunnen naäpen, dankzij onze spiegelneuronen betekent toch niet dat we hun mogelijkheden als norm moeten hanteren.
Het feit dat wij naar anderen kunnen kijken en zien dat zij iets doen wat wij niet doen of kunnen, is vooral handig om de ander na te kunnen doen en zo een nieuwe ervaring te hebben. Het kunnen naäpen gaat niet over perfectie maar ervaren. Want als het over perfectie ging, dan zat er wel een automatische waardering gekoppeld aan wat wij de ander zagen doen. Maar waarderen wat een ander doet in de zin van "is het perfect" is volkomen zinloos. Behalve natuurlijk als je perfectie definieert als:
De effectiefste manier om te overleven.
Maar in die betekenis gebruiken we perfectie allang niet meer. Wat dat betreft is perfectie verworden van iets menselijks tot iets discriminerends en is het een middel geworden om het menszijn tot iets onmogelijks te maken.
Vreemd
De behoefte om alles perfect te willen doen is wel een vreemde ontwikkeling. Want we worden er vaak geen betere mensen van. De behoefte om perfect te zijn leidt juist vaak tot het uitsluiten van delen van ons menselijk zijn. Ik kan alleen de perfecte huisvrouw zijn, als mijn huis er altijd schoon en verzorgd uitziet. Maar dat betekent dat je in een steriel huis woont, waar eigenlijk niet in geleefd kan worden. De perfecte werknemer zijn betekent dat je eigenlijk altijd op je werk bent of altijd met je werk bezig bent. Maar dat betekent dat je niets anders kunt doen naast je werk.
Perfectie zoeken lijkt wel te betekenen dat je geen mens meer kunt en mag zijn. Je kunt alleen nog maar die ene rol zijn waarin je perfect wilt zijn.
Maar niemand bekijkt perfect leven als leven volgens de regels. We vinden het zelfs irritant en onaangenaam als iemand perfect is en volgens de regels, de normen en de waarden die we geleerd hebben leeft. Iemand die ethisch en moreel beter is dan wijzelf zijn. Zo iemand noemen we dus niet de perfecte mens, maar een starre irritante betweter. Zo iemand vermijden we zelfs en we proberen ieder contact met ze te voorkomen. Alsof we weten dat we op dat vlak niet perfect kunnen zijn.
Dat is toch wel vreemd, want moreel en ethisch leven ligt dichter bij het menszijn, dan de perfecte schoondochter of de perfecte politicus. Want een goed mens zijn is iets wat we vanuit onszelf kunnen proberen te realiseren, zonder normen van buiten te hoeven hanteren. Terwijl de perfecte zoon of perfecte leerkracht een waardering is die van buiten komt.
