Nemen wij verantwoordelijkheid of niet

Wel of niet

Regels
Er is iets vreemds aan de hand met het nemen van verantwoordelijkheid. Aan de ene kant ontnemen we voortdurend mensen verantwoordelijkheid, door allerlei regels op te stellen. Aan de andere kant verwachten we dat mensen zelf verantwoordelijkheid dragen. Maar zodra we merken dat mensen hun verantwoordelijkheid verkeerd gebruiken, maken we regels om hun te dwingen hun verantwoordelijkheid af te geven. Hier een paar voorbeelden van hoe we onze verantwoordelijkheid kwijtraken.
⟱ Index

Een paar voorbeelden

Om mijn punt over hoe wij onze verantwoordelijkheid niet nemen hier een paar voorbeelden. Het eerste voorbeeld gaat over het verkeer en hoe de verkeersregels alles bepalen. Het tweede voorbeeld is de door de wetgever aan de verhuurder opgelegde taak om huurders tegen elkaar te beschermen. Het derde voorbeeld komt uit het onderwijs, waarin leerkrachten zich laten informeren door hun collega’s over toekomstige leerlingen.

Het bekendste voorbeeld

Het meest zichtbare voorbeeld van hoe wij mensen verantwoordelijkheid afnemen is het verkeer. Als je een opsomming maakt van regels in het verkeer, dan zie je eigenlijk dat een chauffeur niet veel meer is dan een automaat die regels toepast. Zo kennen we verschillende snelheidszones in het Nederlandse verkeer. Op een woonerf mag je maar stapvoets rijden met je auto en ben je gelijk aan het overige verkeer. Dan heb je 30 en 50 kilometer/uur zones in de meeste steden. Terwijl je in sommige steden ook 80 km/u zones hebt. Buiten de bebouwde kom mag je met je personenauto 80 of 100 km/u. Maar als je op de snelweg komt dan mag 50, 70, 80, 100, 120 of 130 km/u, afhankelijk van de situatie. Maar het is dus altijd iemand anders, die op basis van de lokale situatie bepaalt hoe hard je mag met je personenauto. De enige verantwoordelijkheid die je als bestuurder hebt is je wel of niet aan de snelheid houden dus langzamer rijden of sneller.

Maar dat is niet het enige voorbeeld dat te geven is van verantwoordelijkheid afnemen.

Nog een voorbeeld

Vrouwe Justitia
Ook in het burgerlijk- en strafrecht zie je dat mensen hun verantwoordelijkheid zonder problemen afdragen. Zo vinden we het goed dat mensen op straat gezet worden als ze hun buren tot overlast zijn. Terwijl we het niet goed vinden dat een veroordeelde crimineel op straat terecht komt. Dus als je mensen overlast bezorgt, dan word je veroordeeld tot dakloosheid. Maar als je mensen oplicht en veroordeeld wordt dan krijg je volledig betaalde kost en inwoning van de overheid, met na het uitzitten van je straf een woning. Dit noemen we ook wel rechtsongelijkheid. Maar deze ongelijkheid is niet een gevolg van het feit dat de regels het onmogelijk maken om iemand die overlast bezorgt te veroordelen. Maar ze is het gevolg van het feit dat veel verhuurders hun verantwoordelijkheid niet nemen, noch tegenover de huurder die overlast veroorzaakt, noch tegenover de overige huurders die last hebben. Want als een verhuurder in zo’n overlast situatie zijn verantwoordelijkheid zou nemen, dan zou hij uitzoeken wat de oorzaak is voor het creëren van overlast. Is die overlast veroorzakende huurder misschien iemand met een afwijkend levensritme. Of protesteert de overlast bezorger op deze manier tegen de manier waarop zijn buren hem behandelen. Of is er iets anders aan de hand. Het zou bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat een buur overlast veroorzaakt op een moment dat niemand er last van heeft. Waardoor de buur waarover geklaagd wordt denkt dat je overlast mag veroorzaken, maar dan op het moment dat hij dat wil.

Zo zijn er wel meer voorbeelden te bedenken van momenten waarop mensen hun verantwoordelijkheid niet nemen.

Onderwijs

Ook het onderwijs is een voorbeeld van een situatie waarin mensen hun verantwoordelijkheid niet nemen. Het is bijvoorbeeld bekend uit onderzoek dat je leerkrachten zich anders kunt laten gedragen, door ze te informeren over de intelligentie van leerlingen. Vertel leerkrachten dat sommige leerlingen slimmer zijn dan andere en ze zullen deze “slimme” leerlingen meer uitdagen. In de dagelijkse gang van zaken in het onderwijs is dit het jaarlijkse overdracht moment tussen twee leerjaren. Met als gevolg dat de leerkracht die de leerlingen overneemt al vooringenomen is ten aanzien van een aantal leerlingen. Terwijl als een leerkracht zijn verantwoordelijkheid zou nemen, dan zou hij de eerste week zelf onderzoeken wat voor leerlingen hij in zijn groep heeft. Zodat hij zijn eigen oordeel kan vormen.

⟱ Index

Verantwoordelijkheid

Maar zoals ik in de inleiding al schreef, is er een probleem met verantwoordelijkheid. Niet het feit dat we niet instaat zijn om verantwoordelijkheid te dragen. Maar het feit dat we zoveel regels maken dat het onmogelijk wordt om door de regels onze eigen verantwoordelijkheid te zien. In zekere zin ontnemen tweede kamerleden en de overheid ons onze verantwoordelijkheid. Overigens is dit niet een nieuw fenomeen, want al in het oude testament van de bijbel staan tien regels die ons verplichten bepaald gedrag te vertonen. De eerste wetgeving die behouden is, is de codex van Hammurabi, van de 17e eeuw voor onze jaartelling. Dus mensen zijn al bijna 3700 jaar wetgeving aan het maken om onze verantwoordelijkheden duidelijk te stellen. Met als gevolg dat we steeds minder verantwoordelijk zijn. Niet omdat we het niet zouden kunnen, maar omdat we het niet leren. We denken namelijk dat verantwoordelijkheid hetzelfde is als de regels toepassen. Maar regels toepassen is net zoiets als wiskunde. Daarbij geldt ook dat vermenigvuldigen en delen voor optellen en aftrekken gaat, behalve als de som of het resultaat tussen haakjes staat. Wiskunde vraagt dan ook alleen maar om de verantwoordelijkheid om de regels correct toe te passen. Maar het leven is niet zo eenvoudig als wiskunde. Het leven gaat over verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven en dus je eigen gedrag. Het leven gaat niet over het correct toepassen van de regels.

Want als je de regels correct toepast dan krijg je geen leven, maar een wiskundige berekening. Terwijl het me sterk lijkt dat er veel mensen zijn die willen dat hun leven geleefd kan worden door een computer.

⟱ Index

Verantwoordelijkheid nemen

Censuur
Het wordt dus weer tijd dat we onze verantwoordelijkheid nemen voor ons eigen leven in plaats van te leven volgens al die regels die de overheid voor ons opstelt. Dat betekent dus onderzoeken en ervaren en niet slaafs uitvoeren wat hoort volgens anderen. Dat betekent zelf denken en doorleven en niet nadoen en na-apen wat anderen ons voordoen. Dat betekent je bewust zijn van het feit dat de ander ook een mens is en niet slechts een verkeersdeelnemer, een huurder of een leerling.
⟱ Index

Extra

Afbeeldingen


Index van koppen

Wel of niet
Een paar voorbeelden
Het bekendste voorbeeld
Nog een voorbeeld
Onderwijs
Verantwoordelijkheid
Verantwoordelijkheid nemen
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen
Links

Links