Wie was Sokrates
De filosoof
Volgens de leerling Plato was Sokrates of Socrates een filosoof. Eigenlijk weten we niet zoveel van de Athener Sokrates, behalve wat zijn leerling Plato over hem geschreven heeft en wat Aristophanes en Xenophon geschreven hebben. We hebben dus alleen indirecte bronnen en dat maakt natuurlijk alles wat we weten over Sokrates zeer twijfelachtig. Voor hetzelfde geld is Socrates een bedenksel van Plato om zijn eigen filosofische ideeën, waarvan hij wist dat ze ongewenst waren, openbaar te kunnen maken.
⟱ Index
Sokrates leven
Sokrates zou geboren zijn rond 470 voor Christus, dus nu 2480 jaar geleden, in Athene. Zijn vader was Sophroniscus een steenhouwer. Zijn moeder heette Phaenarete en was vroedvrouw. Hij was getrouwd met Xanthippe en had drie zoons. Hij overleed in Athene na het drinken van gif in het jaar 399 voor Christus. Sokrates is dus 71 geworden in een tijd dat de meeste mensen
niet ouder werden dan gemiddeld dertig jaar. Als brave Athener heeft hij moedig meegevochten in de veroveringsoorlogen van de Atheners die onder de naam Peloponesische oorlogen te boek staan. Die oorlogen vonden plaats tussen 460 en 404 voor Christus. We weten echter niet hoelang hij meegevochten heeft. Daarnaast is hij lid geweest van het Atheense parlement of de Ecclesia, ook al was dat onregelmatig, waardoor we weten dat hij een vrije Athener was.
Socrates is nooit rijk geweest, maar had wel een aantal rijke aanhangers. We mogen hier waarschijnlijk aannemen dat hij via hun aan voldoende inkomen is gekomen om zijn gezin te onderhouden. Hoewel Socrates aan zo’n aanname dus een hekel zou hebben gehad.
Verder worden er een aantal bijzondere eigenschappen toegewezen aan de persoon Sokrates. Zo zou hij van mooie jongens gehouden hebben, iets wat in het Athene van Socrates helemaal niet ongewoon gevonden werd. Hij schijnt een onverschillige houding gehad te hebben tegenover fysieke ontberingen. Hij was schijnbaar ongevoelig voor de werking van alcohol. Hij had een ongewoon sterke beheersing van zijn emoties. Hij meende dan ook dat als je een bepaald onderwerp goed had onderzocht, dan had de conclusie die je trok automatisch gevolgen voor de emoties die dat onderwerp bij je opriep. Zo had hij geen angst voor de dood, omdat hij niet wist wat er na de dood kwam.
Zijn dood in 399 is een gevolg van zijn filosofie van de waarheid en de rede. Doordat deze uitgangspunten zijn gedrag bepaalden had hij veel vijanden gemaakt en bange medeburgers, tenminste bang voor Socrates. Dit leidde in 399 tot de aanklacht dat hij de wetten van Athene had overtreden en de jeugd had gecorrumpeerd. De inhoud van de aanklacht was:
'Hij gelooft niet in de goden van Athene'
'Hij introduceert nieuwe goden'
'Hij bederft de jeugd'
Dit leidde uiteindelijk tot zijn veroordeling tot de gifbeker, die hij geaccepteerd heeft ondanks de mogelijkheid die hem voorafgaand aan de rechtzaak geboden was om in ballingschap te gaan.
⟱ Index
Bekendheid
Socrates is vooral bekend geworden door zijn filosofische principe dat het iemands plicht is om de waarheid te kennen en deugdzaam te leven. Je mag hem dus gerust een van de eerste bekende deontologen noemen. Dat uitte zich in vier overtuigingen die hij had:
- Wijsheid begint met het erkennen van je eigen onwetendheid;
- Een leven dat niet overdacht wordt is het niet waard om geleefd te worden;
- Een ethisch leven is het enige dat belangrijk is;
- Een mens die deugdzaam leeft zal nooit gekwetst kunnen worden, omdat zijn deugdzaamheid behouden blijft, wat er ook gebeurt.
Om die waarheid te kennen gebruikte Socrates vooral het stellen van vragen over de fundamentele kenmerken van begrippen die mensen gebruikten. Als iemand dus bijvoorbeeld zei dat alle Kretenzers liegen, dan was de vraag van Socrates: ‘’Hoeveel Kretenzers ken jij?’’ of ‘’Ken jij alle Kretenzers?’’ Verder zou hij ook kunnen vragen: ‘’Wat bedoel je met liegen?’’ Of "Hoeveel Kretenzers die liegen ken jij?" Om vervolgens op het antwoord van de ander door te vragen. Deze aanpak wordt ook wel de Socratische dialoog genoemd. Een aanpak die we vaak vooral zien toegepast in het onderwijs, omdat het mensen aanzet tot denken. Maar hij is ook behoorlijk frustrerend, omdat uit de antwoorden vaak duidelijk wordt dat je klakkeloos aannames doet over de begrippen die je gebruikt zonder ze echt begrepen te hebben.
Een andere aanpak die Socrates gebruikte was het drievoudige filter van nut, waarheid en positiviteit. Als iemand hem iets wilde vertellen, dan moest het nut hebben voor het leven van Socrates. Het moest de waarheid zijn die verteld werd. Het moest iets positiefs opleveren. Er zullen waarschijnlijk maar weinig mensen zijn geweest die Socrates nog iets vertelden, nadat hij hun verhaal aan zijn kwaliteitsfilter had blootgesteld.
⟱ Index
Sokrates’ Doel
Het uiteindelijk doel van Sokrates met al dat vragenstellen was het vinden van algemeen geldende waarheden en principes voor het menselijke handelen. Het resultaat dat hij realiseerde was echter dat hij heel duidelijk definieerde wat ondeugd was.
⟱ Index
Extra
Afbeeldingen
Links
Encyclopedia Britannica: Socrates
Index van koppen
De filosoof
Sokrates leven
Bekendheid
Sokrates’ Doel
Extra
Afbeeldingen
Links
Index van koppen