Waarom werd Sokrates ter dood veroordeeld

Inleiding

In het Oude Griekenland werd de basis gevormd voor de Westerse wereld zoals we die nu kennen, wordt vaak gezegd. De Grieken hielden zich namelijk al bezig met wetenschap, literatuur, sterrenkunde en dergelijke. Doordat de Grieken zo vooruitstrevend waren, zijn er veel Oude Grieken tot op de dag van vandaag erg bekend. Denk bijvoorbeeld aan Homeros en Herodotos. Ook Sokrates is erg bekend. Dat komt onder andere doordat hij ter dood werd veroordeeld. Maar waarom was hij dan precies ter dood veroordeeld?

Het leven van Sokrates

Sokrates werd in 470 voor Christus geboren in Athene. Hij was altijd op straat te vinden, in gesprek met anderen. Het doel hiervan was om mensen te leren goed voor hun ziel te zorgen. Hij was vaak te vinden in gymnasia, de sportscholen, waar altijd veel jongeren waren. Sokrates hield er van om met jongeren in gesprek te gaan. Doordat Sokrates altijd op straat te vinden was, werd hij een bekende Athener. Er is veel over hem geschreven (bijv. in Wolken, Vogels en Kikkers). Dit waren echter spottende teksten. De betrouwbaarste kennis over Sokrates komt van zijn leerlingen Plato en Xenophon.

Zijn ouders waren Sophroniskos en Phainarete. Sokrates kreeg les van natuurfilosoof Anaxagoras en diens leerling Archelaos. Hij vond natuurfilosofie niet heel interessant en richtte zich al snel op ethiek. Hij was echter niet alleen maar filosoof, een paar keer is hij als soldaat opgeroepen. Dat was het geval in 432, 424 en 422 v.Chr. Hij vocht toen mee in de Peloponnesische Oorlog die Athene tegen Sparta uitvocht. Naast deze veldslagen kwam Sokrates nauwelijks buiten Athene. Ook werkte Sokrates niet. Hij had waarschijnlijk bezit geërfd of werd door anderen onderhouden. Zo kon hij toch in leven blijven. Sokrates vond het niet erg dat hij een sober leven leidde, geld en andere materiële zaken vond hij namelijk helemaal niet belangrijk. Sokrates stelde zijn leven in dienst van de filosofie, met als doel om een goed mens te worden. Sokrates geloofde dat goede mensen goed voor hun ziel zorgen. Dat wil zeggen: ze zijn rechtvaardige mensen, kijken kritisch naar de wereld om hen heen enzovoorts. Niet iedereen kon deze levenswijze echter waarderen, en dit heeft dan ook een rolletje gespeeld bij zijn proces en veroordeling.

Proces en veroordeling

Sokrates werd in 399 voor Christus aangeklaagd voor goddeloosheid en het bederven van de jeugd. Het is verwarrend dat Sokrates pas op zo late leeftijd, hij was al 70, werd aangeklaagd en niet veel eerder. Er zijn verschillende gebeurtenissen die verklaren waarom Sokrates nu pas werd aangeklaagd. Het gaat dan vooral om de Peloponnesische Oorlog, die werd uitgevochten van 431 tot 404 voor Christus. Deze oorlog werd door de Spartanen gewonnen.

Na die overwinning schaften de Spartanen de democratie in Athene af. In plaats hiervan kwam een soort dictatuur in de plaats. Aan het hoofd hiervan stonden De Dertig tirannen. Dit was een groep van dertig meedogenloze Spartanen. Ze ruimden tegenstanders zonder pardon op en pakten het burgerrecht van armere burgers af. Kortom: ze waren erg slecht voor Athene en haar inwoners. Sokrates werd gevraagd met De Dertig mee te werken, maar hij weigerde. Op hetzelfde moment had een verzetsbeweging de haven van Athene veroverd. Zo kon de democratie hersteld worden en ontliep Sokrates iedere vorm van vervolging, voor het weigeren van meewerken. Hij had toen dus geluk.

De democratie was terug in Athene, iedereen wilde met een schone lei beginnen na die jaren van oorlog en rampspoed. Er werd besloten dat mensen die politieke fouten hadden begaan tijdens het Spartaanse bewind, daar niet mee vervolgd zouden worden. Iedereen verdiende een nieuwe kans. Er werd van Sokrates geloofd dat hij sympathie had voor de Spartanen, aangezien hij niet een grote voorstander was van de democratie. Hij zag meer in een zakenregering met alleen specialisten aan de macht. Voor deze politieke ideeën kon Sokrates echter niet vervolgd worden. Mensen waren echter wel boos op Sokrates.

Redenen voor de aanklacht

De mensen waren verder boos op Sokrates omdat hij met jongeren de traditionele normen en waarden aan de kaak stelde. Vooral na de Peloponnesische Oorlog en het Spartaanse bewind vond iedereen werd er teruggegrepen op oude normen en waarde. Bovendien zei Sokrates een daimonion, een goddelijke stem in zijn hoofd te hebben. Hij geloofde in deze stem en deed alles wat hem werd verteld. Dit waren twee vergrijpen in één: niet geloven in de oude goden, en zelf ook nog eens nieuwe goden verzinnen. Ook nu stelde hij weer de traditie op de proef, terwijl daar zo aan vast werd gehouden na al die rampzalige jaren. Laatste verwijt was dat Kritias en Alkibiades leerlingen waren geweest van Sokrates. En die twee hadden juist gezorgd voor de afbraak van Athene tijdens het Spartaanse bewind.

Het proces ging als volgt. De Atheense burgerjury van 500 personen vond Sokrates schuldig, daarna werd nagedacht over een straf. De aanklager eiste de doodstraf. Sokrates mocht nu volgens de regels een tegenvoorstel geven. De jury had dan twee straffen om uit te kiezen. Sokrates zei verrassend dat hij iedere dag een maaltijd van de staat wilde óf dat ze hem een geldboete konden geven. De jury voelde zich beledigd hierdoor. Hoe kon Sokrates zo minachtend en nonchalant doen over het werk van de jury! Kwaad besloot de jury hem dan ook de doodstraf te geven. Sokrates moest een beker met gif drinken. Hieraan is hij dan ook gestorven. Hij dronk dit gif in bijzijn van een aantal vrienden, onder wie Crito. Naar het schijnt waren de volgende woorden de laatste van Sokrates voordat hij stierf: ‘’Crito, we zijn een haan verschuldigd aan Asklepios (god van de geneeskunde); betaal hem, vergeet het niet.’’

Conclusie

De Griekse filosoof Sokrates (470 v.Chr – 399 v. Chr.) werd in het jaar 399 voor Christus in Athene ter dood veroordeeld. Hij was namelijk aangeklaagd voor goddeloosheid en het bederven van de jeugd. Volgens de aanklagers stelde Sokrates met deze twee delicten de traditionele normen en waarden te veel op de proef. Vooral na een lange periode van oorlog en rampspoed waren die tradities ontzettend belangrijk. Sokrates kwam dus in de problemen toen hij die tradities kritisch bekeek of zelfs helemaal negeerde door niet te geloven in de oude Griekse goden. Sokrates moest stierf door het drinken van een beker met gif.