De middelmatige mens
Joep Dohmen
In een studium generale presentatie voor de Universiteit van Maastricht gaf Joep Dohmen zijn mening over het taboe van de middelmatige mens. In zijn presentatie maakte hij duidelijk dat de postmoderne en liberale mens in zijn vrijheid vooral opzoek is naar hoe kan ik ontsnappen aan het middelmatig zijn. Terwijl dat eigenlijk de verkeerde zoektocht is. Het gaat er volgens Dohmen niet om te ontsnappen aan de middelmatigheid, maar je leven te leven als een levenskunstenaar. Daarvoor moet je echter wel voortdurend bezig zijn met te ontdekken wat jouw passie is.
⬇ Index
De middelmatige mens
Als je vanuit een bepaald standpunt naar je eigen leven kijkt, dan is er voor ieder mens maar één conclusie mogelijk, hij of zij is middelmatig. Is het niet als moeder of vader of als werknemer, dan is het wel als sporter of boeken lezer. Er is altijd wel een activiteit waarop een mens de middelmaat niet ontstijgt. De vraag is dan echter waarom zou je niet middelmatig mogen zijn op allerlei gebieden en waarom zou je de middelmaat moeten ontstijgen. MIddelmatigheid heeft tenslotte wel de optie dat je heel veel ervaringen kunt hebben in plaats van die ene ervaring waarin je uitblinkt ten opzichte van anderen. Verder kun je in middelmatigheid natuurlijk veel makkelijker veel gebieden ervaren en dus uitblinken in het beheersen van veel gebiedjes.
Toch blijken we als mens niet als middelmatig gezien of beoordeeld te willen worden. We willen voor onszelf ook niet vaststellen dat we eigenlijk niet zoveel bereikt hebben in ons leven waar anderen ons niet voor hebben gewaardeerd. In plaats daarvan voelen we ons schuldig als we niet beter zijn geweest dan anderen. Nu kun je je echter afvragen waarom je beter zou moeten zijn dan anderen. Zeker in een wereld waarin de meeste mensen het eigenlijk verschrikkelijk vinden dat anderen beter zijn dan zij. Kijk maar naar hoe mensen reageren op mensen die zichzelf op de borst kloppen voor hun successen. Waarbij je dan niet moet kijken naar wat er gezegd wordt, maar hoe men vervolgens samenwerkt met de opschepper. Het lijkt wel alsof men vervolgens probeert om de borstklopper tegen te werken, zodat hij weer net zo middelmatig wordt als de rest. Zelfs in culturen waarin het als geweldig wordt gezien dat iemand beter is dan anderen en dit ook hardop bekent, kom je die tegenwerking tegen. Kijk naar de manier waarop bedrijven proberen concurrenten tegen te werken of sporters elkaar proberen te blesseren tijdens wedstrijden. Bekende voorbeelden uit de Amerikaanse cultuur zijn Microsoft en Tonya Harding.
⬇ Index
De mens
Het punt met middelmatigheid is echter dat het een relatief waardeoordeel is. Het is een oordeel over mensen op basis van wat zichtbaar is van hun gedrag in het openbaar in vergelijking met wat we aan gedrag zien van andere mensen. Je kunt je dan echter afvragen of je de mens achter het gedrag wel waardeert. Het oordeel een middelmatig mens is dus eigenlijk geen
”Dat is een mens die middelmatig gedrag vertoont.”
Waarmee we duidelijk aangeven dat er een verschil is tussen wat iemand doet en wat iemand is. We zijn tenslotte allemaal mensen die van tijd tot tijd middelmatig gedrag vertonen en op andere momenten weer blijk geven van uitmuntendheid. Maar soms vindt die uitmuntendheid plaats binnenskamers en soms in de openbaarheid. Dan zouden we dus op basis van wat anderen kunnen zien en wat wij aan anderen laten zien middelmatig zijn, terwijl we in het geniep uitsteken boven het maaiveld.
De mens is dus in zekere zin niet middelmatig, omdat hij middelmatig gedrag vertoont in het openbaar. We weten tenslotte niet hoe uitmuntend iemand is achter zijn eigen voordeur. Maar dat betekent dus ook dat we ons oordeel over anderen en onszelf niet kunnen baseren op ons gedrag of dat nu middelmatig of uitstekend is. Het enige dat we eigenlijk kunnen doen is ieder afzonderlijk gedrag beoordelen op zijn waarde voor onszelf en de ander. Waarna we kunnen concluderen dat iemand middelmatig, slecht of uitmunted gedrag vertoont. Maar dat zegt dus niets over de ander als mens. Niet voor niets zijn wij vaak heel goed instaat om voor onszelf te bepalen dat wij niet middelmatig zijn omdat we vinden dat wat wij doen bijzonder is. Terwijl wij hetzelfde gedrag in anderen vaak als middelmatig beoordelen, omdat we niet kunnen weten en zien hoe de ander tot zijn gedrag is gekomen.
⬇ Index
Conclusie
De middelmatige mens bestaat dus niet. Er bestaat misschien middelmatig gedrag, overigens iets wat vanuit de overlevingsnorm van de natuur goed genoeg is. Maar wat misschien het belangrijkste is, is dat we anderen en onszelf niet hoeven te veroordelen om wat we doen. Het gaat tenslotte niet om wat we doen, maar om wie we zijn. Het punt is namelijk dat we alleen kunnen doen als we zijn. Het is nu eenmaal niet mogelijk om een niet bestaand mens te beoordelen op zijn afwezige gedrag. Dus wat voor zin heeft het om een mens te beoordelen op zijn gedrag, als dat gedrag alleen mogelijk is dankzij het feit dat die mens bestaat. Dan is het dus zinvoller om alleen het gedrag te beoordelen op zijn kwaliteiten en de mens te helpen zijn gedrag te verbeteren. In plaats van een oordeel te formuleren over de mens achter het gedrag op basis van de kwaliteit van zijn gedrag. De mens achter het gedrag kan nu eenmaal pas zijn gedrag veranderen als hij weet wat er niet goed is aan zijn gedrag. Terwijl het veel moeilijker is om het waardeoordeel over jezelf als persoon te veranderen, als je niet weet waarop dat waardeoordeel gebaseerd is. Zo kan een middelmatig mens nooit een super mens worden als hij of zij niet weet wat de eigenschappen zijn van een super mens.
Dus misschien wordt het tijd dat we afstappen van de wens om mensen te beoordelen en overstappen op het beoordelen van gedrag. Zodat we eindenlijk eens kunnen gaan doen waar we goed in zijn:
“Leven!”
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen
Joep Dohmen
De middelmatige mens
De mens
Conclusie
Extra
Afbeeldingen
Index van koppen