Wie is Leyla Zana

Leyla Zana, een vrouw met lef

Leyla Zana is één van de meest krachtige vrouwen in de geschiedenis van de Koerdische politiek, zij wist de Koerden wakker te schudden in een tijd dat je terecht gesteld kon worden als je opkwam voor je Koerdisch zijn. Zij is een onvermoeibare strijdster voor Koerdische rechten en weet vooral jonge vrouwen uit alle delen van Koerdistan te inspireren om te strijden voor de rechten van hun volk, waar ook voor een deel de rechten van de Koerdische vrouwen aan vastzitten.

Biografie

Zana is in mei 1961 geboren in Silvan, dichtbij Amed (Diyarbakir), de historische hoofdstad van Koerdistan. Ze is getrouwd met Mehdi Zana, die ook een politiek gevangene was. Leyla en Mehdi krijgen twee kinderen; een zoon (Ronahî) en een dochter (Rûken). Ronahî studeert momenteel in Parijs en Rûken woont in Turkije. Haar man werd voor het eerst in 1971 gearresteerd en in 1977 werd hij verkozen tot Burgemeester van Amed. Zana uit Amed werd in 1991 gekozen voor het Turkse parlement. Toen zij haar eed in het parlement aflegde, sprak ze Koerdisch en droeg een haarband in de kleuren van de nationale vlag van Koerdistan, een symbool dat tot 2002 verboden was.

Tijdens haar inhuldiging als parlementariër identificeerde zij zichzelf als een Koerd. Amnesty International meent dat zij haar eed aflegde om de loyaliteit aan Turkije uit te spreken in het Turks, zoals wordt geëist in de grondwet, en toen in het Koerdisch eraan toevoegde; “Ik zal strijden, zodat het Koerdische en Turkse volk kunnen samenleven in een democratische maatschappij.”

Vervolgens werd er in het parlement allerlei leuzen geroepen, zoals “separatist”, “terrorist” en “arresteer haar”. Hoewel ze onder bescherming van de zogenaamde “parlementaire onschendbaarheid” verder kon gaan, werd dit opgeheven toen ze lid werd van de Democratische partij (Hadep). Ook werd deze partij verboden. In december 1994 werd ze samen met vier andere Hadep leden (Hatip Dicle, Selim Sadak and Orhan Dogan) opgepakt en beschuldigd van lidmaatschap van de verboden Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK).

De beschuldigingen werden niet voor de rechter gebracht en Leyla Zana wees alle beschuldigingen van de hand. Maar met bewijs van zogenaamde ooggetuigen, meestal onder marteling afgelegd, slaagde de Turkse staat erin om haar en de vier andere Koerdische politici te veroordelen tot 15 jaar celstraf. In 1994 werd Zana genomineerd voor de Rafto prijs. In 1998 werd haar gevangenisstraf met twee jaar verhoogd, omdat er een brief van haar in een Koerdische krant verscheen. Zij werd door dit artikel beschuldigd van het verspreiden van pro-separatistische ideeën. In de gevangenis schreef ze een boek getiteld “Geschriften uit de gevangenis”.

Zana tegenover EU en Turkije

Turkije kreeg steeds meer kritiek vanuit de EU, waar Turkije graag lid van wil worden. De EU wilde een onmiddellijke vrijlating van Leyla Zana, vanwege de mensenrechten. In 1995 kreeg Zana de Sakharov prijs.

In 2001 sprak de Europese Hof voor de mensenrechten zich fel uit tegen de gevangenisstraf van Zana. Desondanks dat Turkije de uitspraken van het hof niet erkende kreeg Leyla Zana toch een nieuwe rechtszaak. Dit kwam door hervormingen in het Turkse rechtssysteem. In 2002 kwam er een film uit onder de titel “The Back of the World”, waarin de zaak van Zana onder de aandacht kwam.

In april 2004 kwam de zaak van Zana en de andere Koerdische politici opnieuw onder de aandacht. En in juni 2004 sprak het Turkse Hooggerechtshof deze politici vrij. Na 10 jaar gevangenschap kwam Leyla Zana onvermoeid uit de Turkse cel. Zana sprak bij haar vrijlating als volgt: “we vechten binnen een democratisch stelsel voor mensenrechten en dat zullen we blijven doen tot het eind van ons leven.”

In januari 2005, eiste het Europese Hof voor de mensenrechten van de Turkse staat, dat zowel Zana als de andere vier Koerdische politici per persoon € 9,000 moeten krijgen. Omdat Turkije de rechten van vrije meningsuiting geschonden zou hebben. Zana en de anderen waren intussen bezig om opnieuw in de politiek te gaan.

Leyla Zana's strijd

Leyla Zana heeft vanaf haar jonge jaren pal gestaan voor haar Koerdisch zijn en is hier duidelijk voor naar voren getreden. Ze is vaak geëerd met nominaties en toekenningen van diverse internationale prijzen. Vaak was ze echter niet in staat geweest ze in ontvangst te nemen, vanwege haar gevangenisschap. Ze is door de Turkse staat voor jaren opgesloten, omdat ze haar mond opende en in het Koerdisch opkwam voor haar basisrechten als mens en als Koerd.

Leyla Zana zet zich op alle fronten in om de rechten van het Koerdische volk te bewerkstelligen, ze verdient respect en lof. Zonder eigen belang en met risico voor het eigen leven zet ze zich niet alleen voor haar eigen volk in, maar ook voor alle rechteloze en onderdrukte volkeren.

Bronnen

http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html http://www.kurdistan.org/Leyla/index.html http://www.koerdistan.nl http://www.kurdishinstitute.be/page.php?ID=246