Oplossingsgerichte psychologie

Oplossingsgericht

Oplossing

In de oplossingsgerichte psychologie gaat het niet om het analyseren van het probleem, maar om het vinden van een oplossing voor het probleem. Daarbij is de gedachtengang dat mensen in het verleden vaak al de oplossing hebben ervaren voor het probleem dat ze beschrijven. Waarbij ze vaak een situatie pas een probleem noemen als ze het langere tijd ervaren. Zo vinden de meeste mensen het wachten op de bus in de regen geen probleem, tot ze iedere dag in de regen moeten wachten.

⬇ Index

Psychologie

De oplossingsgerichte psychologie is ooit begonnen als basis voor het Brief Family Therapy Center van Steve De Shazer en Insoo Kim Berg. De gedachtengang achter de oplossingsgerichte psychologie is dat mensen vaak zelf al ervaringen hebben met probleemsituaties waarin de situatie geen probleem was. Als je kijkt naar het voorbeeld van iemand die wacht op de bus. Dan hebben mensen bijvoorbeeld de ervaring dat als ze iets later van huis vertrekken, dat ze dan precies op hetzelfde moment bij de bushalte aankomen als de bus en dus niet hoeven te wachten. Of mensen hebben de ervaring dat als ze juist eerder van huis vertrekken dat er dan nog genoeg ruimte is in het bushokje om droog te kunnen staan als het regent. Vervolgens kan iemand er dan voor kiezen om later of juist vroeger van huis te vertrekken als hij of zij de bus wil halen. Voor meer complexere situaties waarin mensen problemen ervaren geldt een vergelijkbare ervaring. We hebben vaak op bepaalde momenten problemen met anderen, maar er zijn ook momenten waarop we geen problemen hebben met die ander. Dat heeft binnen de oplossingsgerichte psychologie tot het idee geleidt dat je niet moet analyseren, maar moet zoeken naar de momenten waarop het goed ging. Vervolgens kijk je naar wat de kenmerken zijn van de situatie en probeert die in toekomstige situaties waarin je met die ander te maken krijgt te herhalen. Dat vraagt natuurlijk wel om het vermogen om situaties te kunnen oproepen vanuit je geheugen en ze te onderzoeken op alle belangrijke kenmerken. Dit is een radicaal andere benadering dan die van de psycho analyse bedacht door Freud of Neurolinguïstisch programmeren. Die gaan er vanuit dat je de interne gedachtenwereld van de probleemhebber moet onderzoeken om knelpunten en dwaalgedachtes te vinden. Waarna je die knelpunten probeert om te zetten in positieve gedachtes of gedachtes die betekenisvol zijn voor de probleemhebber. Het bekende zingeven of een ervaring betekenisvol maken.

⬇ Index

Oplossingsgerichte psychologie

Nu komt het bij oplossingsgerichte psychologie natuurlijk ook voor dat iemand geen herinnering heeft aan een situatie die goed verliep. Een psycholoog zou dan bijvoorbeeld gaan onderzoeken of iemand een slecht geheugen heeft of een heel gekleurd geheugen. Iemand herinnert zich bijvoorbeeld alleen de slechte dingen in zijn leven, omdat zijn ouders hem alleen op aanspraken op zijn slechte gedrag. Waardoor iemand geleerd heeft om vooral bezig te zijn met te voorkomen dat hij iets verkeerd doet, zodat hij niet aangesproken kan

Nat

worden op zijn slechte gedrag.

Bij de oplossingsgerichte psychologie wordt dit probleem van de ontbrekende slechte herinneringen omzeild. De achterliggende gedachte daarbij is natuurlijk, dat als iemand iets kan beschrijven als een probleem, dan komt dat omdat hij een norm hanteert waar de situatie die hij beschrijft niet aan voldoet. Zo kan iemand het bijvoorbeeld een probleem vinden om met natte kleren in de bus te zitten. Dan is zijn norm bijvoorbeeld dat hij of zij het niet lekker vindt om met een natte broek te moeten zitten. Wat de oplossingsgerichte psychologie vervolgens doet is de probleemhebber, die zich geen positieve situatie kan herinneren, vragen om te fantaseren over een situatie waarin het probleem niet bestaat. Die fantasie wordt bijvoorbeeld opgeroepen door de vraag:

“Wat nu als je morgen na een nachtje slapen wakker wordt en het probleem bestaat niet meer, hoe zou je situatie er dan uitzien”

De meeste mensen kunnen deze vraag vaak heel goed beantwoorden. Dan hebben ze bijvoorbeeld een hele goede relatie met de ander, waarin de ander hun vertrouwt en hun waardeert en het een plezier is om met de ander samen te werken. Vervolgens kan de oplossingsgerichte psycholoog deze fantasie samen met de probleemhebber gaan analyseren. Bijvoorbeeld door te vragen waaruit blijkt dat de ander je vertrouwt. Of te vragen waaruit blijkt dat het een plezier is om met de ander samen te werken. Op die manier bouwt de oplossingsgerichte psychologie aan een raamwerk van ideeën, waardoor de probleemhebber de probleemsituatie kan oplossen.

⬇ Index

Kritiek op de psychologie

Nu kun je kritiek hebben op de oplossingsgerichte psychologie. Maar dat kan ook op de psycho-analyse. Een belangrijk punt bij beide vormen van psychologie is dat ze de verschillen tussen mensen minimaliseren. In het geval van de psycho-analyse kun je stellen dat er gedacht wordt dat alle mensen een volledig inzicht hebben in hun gedachtenleven en daar uitgebreid en diepgaand over kunnen praten. Maar vooral ook hun gedachten kunnen analyseren en er betekenis aan kunnen geven. In het geval van de oplossingsgerichte psychologie kun je stellen dat er gedacht wordt dat mensen hun problemen altijd willen oplossen en altijd zelf de oplossing kunnen realiseren.

Een kritiek die je op alle vormen van psychologie of dat nu oplossingsgericht, therapie of analyse is, kunt hebben, is dat ze de waarde aanhangen dat mensen altijd gelukkig moeten zijn. Het gaat dus niet om wat kan ik leren van mijn problemen, maar over hoe kan ik mijn problemen ontvluchten. Dit wordt ook nog eens bevestigd door het feit dat de farmaceutische industrie voortdurend opzoek is naar middeltjes om allerlei psychische kwaaltjes te laten verdwijnen. Maar ook door het feit dat mensen hun problemen vaak niet problemen op te lossen, maar vluchten in het misbruiken van verdovende middelen of het maken van ruzie of zwarte pieten of scheiden of veel overuren maken. Ook de ideeën achter NLP en Rationeel Emotieve Therapie laten zien dat je als mens eigenlijk altijd gelukkig moet zijn. Alsof gelukkig zijn het hoogste goed is in het menselijke bestaan. Terwijl veel mensen ook weten dat het eigen geluksgevoel vaak af kan hangen van het feit of iemand anders zich gelukkig voelt. Het lijkt wel alsof menszijn alleen nog maar gaat over gelukkig zijn. Anders gezegd:

“Gelukkig zijn betekent menszijn.”

⬇ Index

Waarde van het menszijn

Waar je al deze vormen van psychologie niet van kunt beschuldigen is dat ze mens als wezen waardeloos vinden. Het is het feit dat men mensen waardevol vindt, dat er allerlei manieren zijn gezocht en gevonden, waaronder de oplossingsgerichte psychologie, om mensen een

gelukkiger leven te geven. Zelfs religies hebben als onderliggende waarde het gelukkig maken van mensen, ook al geldt voor religies dat het werkelijke geluk pas na de dood kan komen.

Maar waar al deze systemen aan voorbij gaan is dat het menselijke bestaan bestaat bij de gratie van de afwisseling van gevoelens. Er zijn dagen dat we ons gelukkig voelen en andere dagen voelen we ons gewoon, niet gelukkig maar ook niet ongelukkig. Het leven van een mens lijkt wat dat betreft emotioneel op een achtbaan met hoogte- en dieptepunten. Waarbij we in sommige periodes ons langere tijd ongelukkig tot zelfs depressief voelen en op andere momenten ons geluk niet op kunnen. Het leven is dus niet één lange aaneen gesloten reeks van geluksmomenten. Het zou zelfs niet kunnen omdat ons brein zich zou instellen op dat constante geluksniveau, waardoor het als normaal ervaren zou worden en dus zijn waarde voor ons zou verliezen.

Waar het dus bij alle systemen om geluk te creëren om zou moeten gaan is het leren omgaan met het leven. Waarbij we leren dat hoe diep het gat ook mag zijn waarin we vallen er altijd een oplossing is of dat nu de ultieme oplossing van de dood is of het feit dat anderen hetzelfde ervaren hebben als wij en het hebben overleefd. In zekere zin zou dat de les moeten zijn die alle vormen van psychologie mensen mee geven: