Wat is een planemo

Inleiding

Het woord planemo is een afkorting voor planetary mass object. Een planemo is een hemellichaam, een object in de ruimte, die de massa heeft van een planeet. Het zijn vooral objecten die aan de ene kant groter zijn dan planetoïden, maar aan de andere kant toch ook weer niet groot genoeg waren om kernfusie te krijgen. Bruine dwergen worden vaak ook planemo's genoemd. Planeten en dwergplaneten zijn eigenlijk planemo's die rond een ster draaien. Hoewel de naam planemo niet officieel is genoemd door de Internationale Astronomische Unie, wordt de naam wel vaak gebruikt.

Oorsprong

Toen er een discussie was over wat nou precies wel en wat nou precies niet een planeet is maakte Gibor Basri, een astronomieprofessor aan de Universiteit van Californië in Berkeley, in augustus 2003 de volgende termen:

• planeet: een planemo die om een fusor heen draait.
• planemo: een bolvormige niet-fusor.
• fusor: een hemellichaam die uiteindelijk in zijn leven tot kernfusie komt, bruine dwergen horen hier ook bij.

De discussie begon in 1999 toen er steeds meer planeet-achtige hemellichamen werden ontdekt. Sommige van deze hemellichamen draaiden niet om een ster heen. Deze hemellichamen werden ontdekt in gebieden waar veel vorming van sterren voorkwam. De ontdekte planeten worden ook nog wel planetars, isolated planetary mass objects of free-floating planets genoemd.

Ontstaan

Met de theorieën die we nu hebben over het ontstaan van planeten en sterren is het moeilijk te begrijpen dat deze hemellichamen bestaan. Het is niet duidelijk of ze voort zijn gekomen uit de protoplanetaire schijf die aanwezig is bij nieuwe sterren en dat ze er later uit zijn geslingerd, door de onderlinge aantrekkingskracht tussen de sterren in een cluster. Of dat ze gewoon op dezelfde manier zijn ontstaan als sterren. Planemo's kunnen net zoals gewone planeten in enorme groottes voorkomen, ze kunnen wel 12 keer de grote van Jupiter hebben. Echter als ze een massa krijgen van wel tussen de 12 en 75 Jupiter's kan er een beperkte kernfusie optreden en kunnen ze bruine dwergen worden. Dan koelen ze na maximaal 30 miljoen jaar af, net zoals planeten. Als de massa meer dan 75 keer de grootte van Jupiter is, dan worden het sterren, omdat de temperaturen in de kern dan zodanig hoog zijn dat de waterstofkernfusie kan doorgaan voor langere tijd. In de gebieden Orion en Chamaelon I, dit zijn gebieden waar sterren worden gevormd, werden enkele tientallen planemo's ontdekt en honderden bruine dwergen. Alle ontdekte planemo's in deze gebieden zijn minder dan 5 miljoen jaar oud, dus nog zeer jong. Hoe jonger planemo's zijn hoe beter ze ontdekt kunnen worden, aangezien ze dan nog erg helder en warm zijn. De massa kan achterhaald worden aan de hand van kleur, helderheid, afstand en ouderdom. Zo is berekend dat de massa van de ontdekte planemo's zo tussen de 3 en 12 keer de grote van Jupiter is.

Nieuw ontdekt

In de sterrencluster Sigma orionis werden in oktober 2000 18 planemo's ontdekt. Hoewel de cluster nog maar 3 miljoen jaar oud is, is dit al lang genoeg om planemo's te vormen.