Ik wil niet dom zijn

Dom zijn of blijven

Informatie balie

Als mensen ergens moeite mee hebben dan is dat met dom gevonden worden. Het gevolg is dat we op sommige momenten geen vragen stellen, zelfs als we niets afweten van een onderwerp. Dat niet vragen stellen kan weer tot fouten maken leiden. Terwijl de reden dat we geen vragen stellen er in ligt dat we denken dat we voor dom gehouden worden als we vragen stellen.

⬇ Index

Vragenstellen

Schoolbanken De enige manier om wijzer te worden is vragenstellen. Maar om vragen te stellen moet je bereid zijn om toe te geven dat je niets weet. Iets waar we als we jong zijn geen probleem mee hebben. Dus stellen wij bij alles de vraag Waarom. Welke ouder kent het niet:

“Waarom doe je dat Pappa?”

“Waarom is de aarde rond Pappa?”

“Waarom fietsen mensen Mamma?”

“Waarom moeten we eten Mamma?”

Na een aantal waarom vragen worden we al snel moedeloos, omdat de meeste kinderlijke waarom vragen onbeantwoordbaar zijn als je ze snel wilt beantwoorden. Met als gevolg dat we ons vergrijpen aan het:

“Omdat ik het zeg.”

of:

“Daar heb ik nu geen tijd voor.”

of nog erger:

“Stop eens met dat domme gevraag!”

Het gevolg van die reacties hebben we vaak niet eens door. Behalve dat wat we er mee wilden bereiken, namelijk het feit dat onze kinderen stoppen met het stellen van vragen.

⬇ Index

Nieuwsgierigheid

Nieuwsgierigheid en vragenstellen zit mensen dus in de genen. Niet voor niets hebben we een hele wetenschappelijke sector die met niets anders bezig is dan met het beantwoorden van vragen en het stellen van nieuwe vragen. Ook al zijn het soms vragen waarvan we zeggen dat ze dom zijn, omdat we het antwoord al menen te weten.

Maar het is die nieuwsgierigheid die ons vooruit helpt in dit leven. Vaak is die nieuwsgierigheid echter niet sterk genoeg om onze angst om voor dom aangezien te worden te overwinnen. Vooral in groepen hebben we sterk de neiging om onze nieuwsgierigheid te onderdrukken om te voorkomen dat ons idee dat we voor dom aangezien zullen worden bewaarheid wordt.

Het gevolg van het onderdrukken van onze nieuwsgierigheid kent meerdere gevaren. De eerste is dat we slimmer gevonden worden dan we zijn. We stellen tenslotte geen vragen, dus moeten we het allemaal al weten. Dit leidt weer tot de situatie dat we op een later tijdstip geconfronteerd worden met opdrachten die we helemaal niet aankunnen. Een tweede gevaar is dat we anderen niet confronteren met hun denkfouten. Wat weer tot de situatie kan leiden dat iemand fouten maakt omdat hij vanuit de verkeerde gedachte een opdracht uitvoert. Een derde gevaar aan het onderdrukken van nieuwsgierigheid is dat we dom blijven. Waarmee we dus creëren waar we bang voor zijn.

⬇ Index

Oorzaak

Er zijn eigenlijk twee belangrijke oorzaken te geven voor het feit dat we bang zijn om voor dom aangezien te worden. De eersteis de norm die we hanteren als het gaat om het stellen van vragen. Vragen moeten iets bijdragen aan het onderwerp en mogen eigenlijk geen indirecte kritiek bevatten. Een vraag mag dus niet het idee creëren dat de verteller eigenlijk een slechte verteller is, omdat mensen hem niet begrijpen. De vraag moet als slim overkomen en moet dus gaan over een tekortkoming in het verhaal of iets verwarrends. Maar hij mag niet gaan over informatie die eigenlijk als bekend beschouwd moet worden, zelfs niet als er een fout in die reeds bekende informatie zit. Want daar gaat het hier niet om.

De tweede oorzaak kunnen we vinden in het opvoedingsproces. Het begint met ouders die negatief reageren op de waarom vraag van kinderen. Veel kinderen houden hierdoor op met vragenstellen en nemen klakkeloos aan wat hun verteld wordt. Vervolgens wordt dit proces van klakkeloos accepteren versterkt in het onderwijs. Waar van leerlingen geëist wordt dat ze vragen beantwoorden, dus bewijzen dat ze het weten. Veel leerkrachten hebben namelijk helemaal geen tijd om van alle leerlingen vragen te beantwoorden of dat nu slimme of domme vragen zijn. Waarna dit proces van “geen vragenstellen is goed” voortgezet wordt op de werkplek. Vaak niet omdat we dat willen, maar omdat bazen en werkgevers vinden dat je niet bent aangenomen om vragen te stellen. We zien de gevolgen terug in de fouten die professionals maken in de zorg of in het bedrijfsleven. Omdat er een cultuur heerst van doen en niet van eerst vragen en dan doen.

⬇ Index

Oplossing

Een manier om dit probleem van vragenloos accepteren van de werkelijkheid op te vangen kun je op twee manieren aanpakken. De eerste is je niets aantrekken van wat anderen van je zullen denken als je vragen stelt. Je bent er tenslotte niet om anderen met de mantel der domme liefde toe te dekken. Zeker als professional heb je een domme verantwoordelijkheid om te voorkomen dat je fouten maakt, die voorkomen hadden kunnen worden door vragen te stellen.

De tweede manier is het creëren van een cultuur waarin vragenstellen de verantwoordelijkheid van iedereen is. Niet om te bewijzen dat anderen dom zijn. Maar om er voor te zorgen dat het aantal fouten tot een minimum beperkt wordt. Een dergelijke cultuur kun je bereiken door rekening te houden met het feit dat mensen op meerdere manieren het leven kunnen ervaren.

Zo zijn er mensen die meer vanuit hun gevoel leven en vanuit hun gevoel vragen willen stellen. Anderen zijn veel fysieker ingesteld en willen eigenlijk het liefst meteen aan de slag en in de praktijk ervaren welke vragen er zijn. Dan zijn ernog mensen die vooral vanuit hun cognitie het leven bekijken en daardoor allerlei vragen hebben. Zo zijn er ook nog mensen die veel meer op hun gehoor gericht zijn en dus vooral een gesproken verhaal nodig hebben. Waarnaast je ook mensen hebt die veel meer op hun zicht steunen. Waarbij de ene een sterke neiging heeft om alles in tekst te willen ontvangen, terwijl een ander juist vooral beelden nodig heeft. Verder heb je ook nog mensen die letterlijk met je mee moeten doen en hardop met je mee moeten praten of denken om te begrijpen wat hun vertelt wordt.

Als je rekening houdt met deze verschillen tussen mensen, dan is het een stuk minder moeilijk om mensen als dom te zien als ze vragenstellen. Dan is het enige wat je nog kunt denken dat mensen die geen vragen stellen dom zijn, want daar worden ze niet wijzer van.